Το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη
Συνέντευξη του William Noel στην Λήδα Μπουζάλη
Στις 9 Ιανουαρίου 1999, ο δρ William Noel, επιµελητής Χειρογράφων και Σπάνιων Βιβλίων του Μουσείου Τεχνών Walters της Βαλτιµόρης, υποδέχθηκε στο γραφείο του τον κύριο Β., τον οποίο συναντούσε για πρώτη φορά. Όταν ολοκληρώθηκαν η επίσκεψη και το γεύµα τους, επάνω στο γραφείο του δρος Noel υπήρχε µια µικρή µπλε βαλίτσα που περιείχε ένα κουτί. Στην ράχη του ήταν γραµµένες µε χρυσά γράµµατα οι λέξεις: «Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη». Το κουτί περιείχε ένα δυσανάγνωστο και σε κακή κατάσταση βιβλίο, το οποίο παραµένει η παλαιότερη καταγραφή έργων του Αρχιµήδη. Είναι το µόνο που περιλαµβάνει το Περὶ ὀχουµένων -ίσως το πιο ονοµαστό έργο του µεγάλου µαθηµατικού- στο πρωτότυπο αρχαιοελληνικό κείµενο, καθώς και δύο ακόµη εξαιρετικά κείµενα: την επαναστατική Μέθοδο και το παιγνιώδες Ὀστοµάχιον ή Στοµάχιον.
∆έκα χρόνια διήρκεσε η διαδικασία συντήρησης του βιβλίου και ανάγνωσης των αρχαίων κειµένων του Αρχιµήδη, αλλά και του Υπερείδη, τα οποία είχαν επικαλυφθεί µε µεταγενέστερο κείµενο. Για την συναρπαστική αυτή προσπάθεια µιας εξηνταµελούς επιστηµονικής οµάδας µίλησε ο δρ Noel στο ΑΩ.
Στην συνέντευξή του, ο δρ Noel δεν δέχθηκε να αποκαλύψει το όνοµα του κυρίου Β., του πάµπλουτου Αµερικανού ο οποίος αγόρασε το Παλίµψηστο στις 29 Οκτωβρίου 1998 σε δηµοπρασία του οίκου Christie’s στην Νέα Υόρκη, στην αστρονοµική τιµή των δύο εκατοµµυρίων δολαρίων. «Τα µυστικά, όταν αποκαλύπτονται, είναι συχνά λιγότερο συναρπαστικά από όσο νοµίζουµε», σχολίασε ο δρ Noel. Εξήγησε, ωστόσο, την τεράστια σηµασία του εν λόγω κώδικα και τις προηγµένες επιστηµονικές µεθόδους που εφαρµόστηκαν προκειµένου να αποκαλυφθούν και να διαβαστούν τα αρχαία κείµενα.
Το πρωτότυπο κείµενο του Αρχιµήδη -ο οποίος γεννήθηκε (περ. 287 π.Χ.), έζησε και πέθανε (περ. 212 π.Χ.) στις Συρακούσες- είχε αντιγραφεί στην περγαµηνή τον 10ο αιώνα από άγνωστο γραφέα. Τρεις αιώνες αργότερα, ο Ιωάννης Μύρωνας (κατ’ άλλους, Μυρωνάς), ορθόδοξος µοναχός στα Ιεροσόλυµα, «ανακύκλωσε» την περγαµηνή, αποξέοντας το αρχικό κείµενο και κόβοντας τα κοµµάτια δέρµατος στην µέση. Για να δηµιουργήσει το βιβλίο του, ο Μύρωνας χρησιµοποίησε, επίσης, «ανακυκλωµένες» σελίδες από τις εργασίες του ρήτορα Υπερείδη του 4ου αιώνα και άλλα φιλοσοφικά κείµενα.
Η παλίµψηστη περγαµηνή του Μύρωνα έγινε στην συνέχεια τµήµα τόµου µε προσευχές τις οποίες προσέθεσαν διάφοροι µοναχοί. Κατά την δεκαετία του 1840, ο λόγιος Constantin von Tischendorf επισκέφθηκε την Μονή του Αγίου Σάββα, ανατολικά της Βηθλεέµ, στην ∆υτική Όχθη. Στις σηµειώσεις του, που χρονολογούνται στο 1846, ο Tischendorf αναφέρει ότι δεν βρήκε τίποτε αξιόλογο πέρα από ένα παλίµψηστο που περιείχε µαθηµατικές σηµειώσεις. Ούτε ο Tischendorf ούτε ο Παπαδόπουλος-Κεραµεύς, ο οποίος το περιέλαβε σε κατάλογό του το 1899, κατάλαβαν ότι επρόκειτο για το έργο του Αρχιµήδη. Λίγες γραµµές, όµως, που είχε αντιγράψει ο Έλληνας ερευνητής τράβηξαν το ενδιαφέρον του ∆ανού καθηγητή John Ludwig Heiberg, ο οποίος ήταν παγκόσµια αυθεντία στο έργο του Αρχιµήδη. Το 1906, επισκέφθηκε την βιβλιοθήκη του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχαν ενσωµατωθεί τα χειρόγραφα της Μονής του Αγίου Σάββα, και ανακάλυψε την αλήθεια: ότι το βιβλίο περιλαµβάνει την µοναδική γνωστή ελληνική εκδοχή του έργου του Αρχιµήδη Περὶ ὀχουµένων, καθώς και τα µόνα διασωθέντα αντίγραφα των έργων Περί τῶν µηχανικῶν θεωρηµάτων πρός Ἐρατοσθένην ἔφοδος (γνωστότερου ως Μέθοδος, όπου ο Αρχιµήδης πλησιάζει τις έννοιες του σύγχρονου απειροστικού λογισµού) και Ὀστοµάχιον ή Στοµάχιον (από τις λέξεις «ὀστοῦν» και «µάχη»: διαδεδοµένο παιχνίδι της αρχαιότητας, παρεµφερές µε το σηµερινό τάνγκραµ· παιζόταν µε 14 γεωµετρικά σχήµατα, τα «ὀστὰ», µε τα οποία οι παίκτες προσπαθούσαν να σχηµατίσουν διάφορες φιγούρες). Επίσης, περιέχει τα έργα Κύκλου Μέτρησις, Περὶ ἑλίκων, Περὶ σφαίρας καὶ κυλίνδρου, [Περὶ] Ἐπιπέδων ἰσορροπιῶν.
Τα ίχνη του παλίµψηστου κώδικα χάνονται κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκόσµιου Πολέµου. Πλαστογράφοι προσθέτουν εικονογράφηση σε ορισµένες σελίδες για να ανεβάσουν την τιµή του, συντελώντας στην περαιτέρω εξαφάνιση των σβησµένων κειµένων. Ο κώδικας καταλήγει στην κατοχή µιας γαλλικής οικογένειας, η οποία και τον βγάζει στην δηµοπρασία της Νέας Υόρκης. Η ελληνική κυβέρνηση και το Πατριαρχείο επιχειρούν να σταµατήσουν την δηµοπράτησή του, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για προϊόν κλοπής. Το δικαστήριο απορρίπτει το αίτηµα. Το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισµού συµµετέχει µε προσφορά στην δηµοπρασία, αλλά το τίµηµα είναι εξαιρετικά υψηλό, και ο παλίµψηστος κώδικας κατοχυρώνεται στον άγνωστο Αµερικανό αγοραστή, ο οποίος αναθέτει στο Μουσείο Walters την συντήρησή του και την «ανάγνωση» των αρχαίων κειµένων.
Όπως εξηγεί ο δρ Noel, για την ανάγνωση του σβησµένου κειµένου εφαρµόστηκε συνδυασµός διαφόρων τεχνικών, όπως είναι η πολυφασµατική απεικόνιση (multispectrum imaging). Μια σελίδα φωτογραφίζεται πολλές φορές σε διάφορα µήκη κύµατος του ηλεκτροµαγνητικού φάσµατος, τα οποία καλύπτουν τόσο την ορατή ακτινοβολία όσο και την υπεριώδη και την υπέρυθρη, δίνοντας έτσι µια «στοίβα» ψηφιακών εικόνων, σε καθεµία από τις οποίες διακρίνονται διαφορετικά πράγµατα. Πρόκειται για ψηφιακή µέθοδο απεικόνισης η οποία εφαρµόζεται συχνά σε αρχαία χειρόγραφα. Οι εικόνες συνδυάζονται στον υπολογιστή µε την βοήθεια αλγόριθµων (κάτι που µπορούµε να παροµοιάσουµε µε συνταγή) προκειµένου να ενισχυθούν ορισµένα χαρακτηριστικά - το κρυµµένο κείµενο στην περίπτωση του Παλίµψηστου. Η µέθοδος αυτή αποδείχθηκε αποτελεσµατική για τις περισσότερες σελίδες. Σε όσες, όµως, είχαν υποστεί πολύ µεγάλη φθορά, όπως η πρώτη σελίδα, ή σε σελίδες που είχαν επιζωγραφιστεί, χρειάστηκε να χρησιµοποιηθούν ακτίνες Χ για να αποκαλυφθεί το κείµενο. Εξετάζοντας εσωτερικά την ύλη σε µοριακή και ατοµική κλίµακα, οι ακτίνες Χ µπορούν να αποκαλύψουν ποια χηµικά στοιχεία έχουν χρησιµοποιηθεί επάνω σε µια σελίδα. Το µελάνι που είχε χρησιµοποιηθεί στο Παλίµψηστο περιείχε σίδηρο, και, έτσι, στάθηκε δυνατόν να χαρτογραφηθεί ο σίδηρος που υπήρχε σε κάθε σελίδα. Χάρις στις φθορίζουσες ακτίνες Χ, οι λέξεις φωτοβολούσαν: εµφανιζόµενες σε µια οθόνη υπολογιστή, έδωσαν στους ερευνητές την δυνατότητα να διαβάσουν το κρυµµένο κείµενο.
∆οκιµάστηκαν και άλλες µέθοδοι, συνεχίζει ο δρ Noel, χωρίς όµως ιδιαίτερα αποτελέσµατα. Μεταξύ άλλων, χρησιµοποιήθηκε ένα λογισµικό οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων, χάρις στο οποίο ο υπολογιστής µπορεί να «µαντεύει» χαρακτήρες και µέρη του κειµένου που έχουν καταστραφεί κατά µεγάλο ποσοστό. Το πρόγραµµα αυτό στάθηκε αποτελεσµατικό µέχρις ενός σηµείου.
Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη περιείχε πολύ σηµαντικά διαγράµµατα, τα οποία µελετήθηκαν για πρώτη φορά, αφού ο Heiberg δεν ήταν µαθηµατικός και ενδιαφερόταν κυρίως για τα κείµενα. Τα διαγράµµατα αυτά, όµως, δεν αποτελούν απλή εικονογράφηση, αλλά την ίδια την βάση της σκέψης του Αρχιµήδη. Τα ελληνικά µαθηµατικά ήταν παραστατική επιστήµη. Χαράζοντας στην άµµο των Συρακουσών τα διαγράµµατά του, ο Αρχιµήδης συλλάµβανε τα θεωρήµατά του και τις αποδείξεις τους.
Τελικά, η ανάγνωση του κειµένου του Αρχιµήδη αποδείχθηκε ευκολότερη από εκείνη των υπόλοιπων κειµένων τα οποία υπήρχαν στις διάφορες παλίµψηστες περγαµηνές που χρησιµοποιήθηκαν ως πρώτη ύλη για το προσευχητάρι του Μύρωνα. Σηµαντικότερα από αυτά είναι δύο κείµενα του ρήτορα Υπερείδη: το πρώτο, Κατά Τιµάνδρου, αφορά µια κληρονοµική διένεξη και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όσους µελετούν το αρχαίο οικογενειακό δίκαιο· το δεύτερο, Κατά ∆ιώνδα, είναι ο λόγος που εκφώνησε ο Υπερείδης πριν από την Μάχη της Χαιρώνειας και είναι πολύ σηµαντικός για τα πολιτικά πράγµατα της Αθήνας.
Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη φυλάσσεται σήµερα σε ειδική κρύπτη - µε κάθε φύλλο του σε ξεχωριστή θήκη- στο Μουσείο Τεχνών Walters, σε θερµοκρασία 70 βαθµών Fahrenheit και 50% υγρασία. Το Μουσείο προγραµµατίζει να το εκθέσει στο κοινό το φθινόπωρο του 2011 και ενδεχοµένως να µεταφέρει την έκθεση αυτή και στην Ευρώπη. Ωστόσο, επισηµαίνει ο δρ Noel, δεν χρειάζεται να ταξιδέψει κανείς ώς την Βαλτιµόρη για να µελετήσει το χειρόγραφο. Στις 29 Οκτωβρίου 2008, δέκα χρόνια µετά την αγορά του Παλίµψηστου από τον σηµερινό ιδιοκτήτη του, τα αρχαία χειρόγραφα αναρτήθηκαν στο ∆ιαδίκτυο και είναι σήµερα διαθέσιµα σε κάθε ενδιαφερόµενο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.archimedespalimpsest.org.
Συνέντευξη του William Noel στην Λήδα Μπουζάλη
Στις 9 Ιανουαρίου 1999, ο δρ William Noel, επιµελητής Χειρογράφων και Σπάνιων Βιβλίων του Μουσείου Τεχνών Walters της Βαλτιµόρης, υποδέχθηκε στο γραφείο του τον κύριο Β., τον οποίο συναντούσε για πρώτη φορά. Όταν ολοκληρώθηκαν η επίσκεψη και το γεύµα τους, επάνω στο γραφείο του δρος Noel υπήρχε µια µικρή µπλε βαλίτσα που περιείχε ένα κουτί. Στην ράχη του ήταν γραµµένες µε χρυσά γράµµατα οι λέξεις: «Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη». Το κουτί περιείχε ένα δυσανάγνωστο και σε κακή κατάσταση βιβλίο, το οποίο παραµένει η παλαιότερη καταγραφή έργων του Αρχιµήδη. Είναι το µόνο που περιλαµβάνει το Περὶ ὀχουµένων -ίσως το πιο ονοµαστό έργο του µεγάλου µαθηµατικού- στο πρωτότυπο αρχαιοελληνικό κείµενο, καθώς και δύο ακόµη εξαιρετικά κείµενα: την επαναστατική Μέθοδο και το παιγνιώδες Ὀστοµάχιον ή Στοµάχιον.
∆έκα χρόνια διήρκεσε η διαδικασία συντήρησης του βιβλίου και ανάγνωσης των αρχαίων κειµένων του Αρχιµήδη, αλλά και του Υπερείδη, τα οποία είχαν επικαλυφθεί µε µεταγενέστερο κείµενο. Για την συναρπαστική αυτή προσπάθεια µιας εξηνταµελούς επιστηµονικής οµάδας µίλησε ο δρ Noel στο ΑΩ.
Στην συνέντευξή του, ο δρ Noel δεν δέχθηκε να αποκαλύψει το όνοµα του κυρίου Β., του πάµπλουτου Αµερικανού ο οποίος αγόρασε το Παλίµψηστο στις 29 Οκτωβρίου 1998 σε δηµοπρασία του οίκου Christie’s στην Νέα Υόρκη, στην αστρονοµική τιµή των δύο εκατοµµυρίων δολαρίων. «Τα µυστικά, όταν αποκαλύπτονται, είναι συχνά λιγότερο συναρπαστικά από όσο νοµίζουµε», σχολίασε ο δρ Noel. Εξήγησε, ωστόσο, την τεράστια σηµασία του εν λόγω κώδικα και τις προηγµένες επιστηµονικές µεθόδους που εφαρµόστηκαν προκειµένου να αποκαλυφθούν και να διαβαστούν τα αρχαία κείµενα.
Το πρωτότυπο κείµενο του Αρχιµήδη -ο οποίος γεννήθηκε (περ. 287 π.Χ.), έζησε και πέθανε (περ. 212 π.Χ.) στις Συρακούσες- είχε αντιγραφεί στην περγαµηνή τον 10ο αιώνα από άγνωστο γραφέα. Τρεις αιώνες αργότερα, ο Ιωάννης Μύρωνας (κατ’ άλλους, Μυρωνάς), ορθόδοξος µοναχός στα Ιεροσόλυµα, «ανακύκλωσε» την περγαµηνή, αποξέοντας το αρχικό κείµενο και κόβοντας τα κοµµάτια δέρµατος στην µέση. Για να δηµιουργήσει το βιβλίο του, ο Μύρωνας χρησιµοποίησε, επίσης, «ανακυκλωµένες» σελίδες από τις εργασίες του ρήτορα Υπερείδη του 4ου αιώνα και άλλα φιλοσοφικά κείµενα.
Η παλίµψηστη περγαµηνή του Μύρωνα έγινε στην συνέχεια τµήµα τόµου µε προσευχές τις οποίες προσέθεσαν διάφοροι µοναχοί. Κατά την δεκαετία του 1840, ο λόγιος Constantin von Tischendorf επισκέφθηκε την Μονή του Αγίου Σάββα, ανατολικά της Βηθλεέµ, στην ∆υτική Όχθη. Στις σηµειώσεις του, που χρονολογούνται στο 1846, ο Tischendorf αναφέρει ότι δεν βρήκε τίποτε αξιόλογο πέρα από ένα παλίµψηστο που περιείχε µαθηµατικές σηµειώσεις. Ούτε ο Tischendorf ούτε ο Παπαδόπουλος-Κεραµεύς, ο οποίος το περιέλαβε σε κατάλογό του το 1899, κατάλαβαν ότι επρόκειτο για το έργο του Αρχιµήδη. Λίγες γραµµές, όµως, που είχε αντιγράψει ο Έλληνας ερευνητής τράβηξαν το ενδιαφέρον του ∆ανού καθηγητή John Ludwig Heiberg, ο οποίος ήταν παγκόσµια αυθεντία στο έργο του Αρχιµήδη. Το 1906, επισκέφθηκε την βιβλιοθήκη του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχαν ενσωµατωθεί τα χειρόγραφα της Μονής του Αγίου Σάββα, και ανακάλυψε την αλήθεια: ότι το βιβλίο περιλαµβάνει την µοναδική γνωστή ελληνική εκδοχή του έργου του Αρχιµήδη Περὶ ὀχουµένων, καθώς και τα µόνα διασωθέντα αντίγραφα των έργων Περί τῶν µηχανικῶν θεωρηµάτων πρός Ἐρατοσθένην ἔφοδος (γνωστότερου ως Μέθοδος, όπου ο Αρχιµήδης πλησιάζει τις έννοιες του σύγχρονου απειροστικού λογισµού) και Ὀστοµάχιον ή Στοµάχιον (από τις λέξεις «ὀστοῦν» και «µάχη»: διαδεδοµένο παιχνίδι της αρχαιότητας, παρεµφερές µε το σηµερινό τάνγκραµ· παιζόταν µε 14 γεωµετρικά σχήµατα, τα «ὀστὰ», µε τα οποία οι παίκτες προσπαθούσαν να σχηµατίσουν διάφορες φιγούρες). Επίσης, περιέχει τα έργα Κύκλου Μέτρησις, Περὶ ἑλίκων, Περὶ σφαίρας καὶ κυλίνδρου, [Περὶ] Ἐπιπέδων ἰσορροπιῶν.
Τα ίχνη του παλίµψηστου κώδικα χάνονται κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκόσµιου Πολέµου. Πλαστογράφοι προσθέτουν εικονογράφηση σε ορισµένες σελίδες για να ανεβάσουν την τιµή του, συντελώντας στην περαιτέρω εξαφάνιση των σβησµένων κειµένων. Ο κώδικας καταλήγει στην κατοχή µιας γαλλικής οικογένειας, η οποία και τον βγάζει στην δηµοπρασία της Νέας Υόρκης. Η ελληνική κυβέρνηση και το Πατριαρχείο επιχειρούν να σταµατήσουν την δηµοπράτησή του, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για προϊόν κλοπής. Το δικαστήριο απορρίπτει το αίτηµα. Το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισµού συµµετέχει µε προσφορά στην δηµοπρασία, αλλά το τίµηµα είναι εξαιρετικά υψηλό, και ο παλίµψηστος κώδικας κατοχυρώνεται στον άγνωστο Αµερικανό αγοραστή, ο οποίος αναθέτει στο Μουσείο Walters την συντήρησή του και την «ανάγνωση» των αρχαίων κειµένων.
Όπως εξηγεί ο δρ Noel, για την ανάγνωση του σβησµένου κειµένου εφαρµόστηκε συνδυασµός διαφόρων τεχνικών, όπως είναι η πολυφασµατική απεικόνιση (multispectrum imaging). Μια σελίδα φωτογραφίζεται πολλές φορές σε διάφορα µήκη κύµατος του ηλεκτροµαγνητικού φάσµατος, τα οποία καλύπτουν τόσο την ορατή ακτινοβολία όσο και την υπεριώδη και την υπέρυθρη, δίνοντας έτσι µια «στοίβα» ψηφιακών εικόνων, σε καθεµία από τις οποίες διακρίνονται διαφορετικά πράγµατα. Πρόκειται για ψηφιακή µέθοδο απεικόνισης η οποία εφαρµόζεται συχνά σε αρχαία χειρόγραφα. Οι εικόνες συνδυάζονται στον υπολογιστή µε την βοήθεια αλγόριθµων (κάτι που µπορούµε να παροµοιάσουµε µε συνταγή) προκειµένου να ενισχυθούν ορισµένα χαρακτηριστικά - το κρυµµένο κείµενο στην περίπτωση του Παλίµψηστου. Η µέθοδος αυτή αποδείχθηκε αποτελεσµατική για τις περισσότερες σελίδες. Σε όσες, όµως, είχαν υποστεί πολύ µεγάλη φθορά, όπως η πρώτη σελίδα, ή σε σελίδες που είχαν επιζωγραφιστεί, χρειάστηκε να χρησιµοποιηθούν ακτίνες Χ για να αποκαλυφθεί το κείµενο. Εξετάζοντας εσωτερικά την ύλη σε µοριακή και ατοµική κλίµακα, οι ακτίνες Χ µπορούν να αποκαλύψουν ποια χηµικά στοιχεία έχουν χρησιµοποιηθεί επάνω σε µια σελίδα. Το µελάνι που είχε χρησιµοποιηθεί στο Παλίµψηστο περιείχε σίδηρο, και, έτσι, στάθηκε δυνατόν να χαρτογραφηθεί ο σίδηρος που υπήρχε σε κάθε σελίδα. Χάρις στις φθορίζουσες ακτίνες Χ, οι λέξεις φωτοβολούσαν: εµφανιζόµενες σε µια οθόνη υπολογιστή, έδωσαν στους ερευνητές την δυνατότητα να διαβάσουν το κρυµµένο κείµενο.
∆οκιµάστηκαν και άλλες µέθοδοι, συνεχίζει ο δρ Noel, χωρίς όµως ιδιαίτερα αποτελέσµατα. Μεταξύ άλλων, χρησιµοποιήθηκε ένα λογισµικό οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων, χάρις στο οποίο ο υπολογιστής µπορεί να «µαντεύει» χαρακτήρες και µέρη του κειµένου που έχουν καταστραφεί κατά µεγάλο ποσοστό. Το πρόγραµµα αυτό στάθηκε αποτελεσµατικό µέχρις ενός σηµείου.
Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη περιείχε πολύ σηµαντικά διαγράµµατα, τα οποία µελετήθηκαν για πρώτη φορά, αφού ο Heiberg δεν ήταν µαθηµατικός και ενδιαφερόταν κυρίως για τα κείµενα. Τα διαγράµµατα αυτά, όµως, δεν αποτελούν απλή εικονογράφηση, αλλά την ίδια την βάση της σκέψης του Αρχιµήδη. Τα ελληνικά µαθηµατικά ήταν παραστατική επιστήµη. Χαράζοντας στην άµµο των Συρακουσών τα διαγράµµατά του, ο Αρχιµήδης συλλάµβανε τα θεωρήµατά του και τις αποδείξεις τους.
Τελικά, η ανάγνωση του κειµένου του Αρχιµήδη αποδείχθηκε ευκολότερη από εκείνη των υπόλοιπων κειµένων τα οποία υπήρχαν στις διάφορες παλίµψηστες περγαµηνές που χρησιµοποιήθηκαν ως πρώτη ύλη για το προσευχητάρι του Μύρωνα. Σηµαντικότερα από αυτά είναι δύο κείµενα του ρήτορα Υπερείδη: το πρώτο, Κατά Τιµάνδρου, αφορά µια κληρονοµική διένεξη και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όσους µελετούν το αρχαίο οικογενειακό δίκαιο· το δεύτερο, Κατά ∆ιώνδα, είναι ο λόγος που εκφώνησε ο Υπερείδης πριν από την Μάχη της Χαιρώνειας και είναι πολύ σηµαντικός για τα πολιτικά πράγµατα της Αθήνας.
Το Παλίµψηστο του Αρχιµήδη φυλάσσεται σήµερα σε ειδική κρύπτη - µε κάθε φύλλο του σε ξεχωριστή θήκη- στο Μουσείο Τεχνών Walters, σε θερµοκρασία 70 βαθµών Fahrenheit και 50% υγρασία. Το Μουσείο προγραµµατίζει να το εκθέσει στο κοινό το φθινόπωρο του 2011 και ενδεχοµένως να µεταφέρει την έκθεση αυτή και στην Ευρώπη. Ωστόσο, επισηµαίνει ο δρ Noel, δεν χρειάζεται να ταξιδέψει κανείς ώς την Βαλτιµόρη για να µελετήσει το χειρόγραφο. Στις 29 Οκτωβρίου 2008, δέκα χρόνια µετά την αγορά του Παλίµψηστου από τον σηµερινό ιδιοκτήτη του, τα αρχαία χειρόγραφα αναρτήθηκαν στο ∆ιαδίκτυο και είναι σήµερα διαθέσιµα σε κάθε ενδιαφερόµενο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.archimedespalimpsest.org.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου