Ολα τα χρησιμοποιείς και σε χρησιμοποιούν.
Να είσαι χρηστικός και να φθείρεσαι όπως ορίζει
η φύση σου. Να είσαι δοτικός. Κανείς δε μπορεί να
σου πάρει τίποτα, μόνο τη γεύση σου. Οσο περισσότερο
δίνεσαι, τόσο υπάρχεις. Οσο αφήνεσαι, τόσο μεγαλώνεις.
...Ολα είναι μικρά και περαστικά. Μόνο ένα είναι μεγάλο.
Το νόημα τους..
Λιώσε, πριν μορφοποιηθείς. Τίποτα δε σου ανήκει.
Μόνο το ταξίδι.

Σάββατο 29 Μαΐου 2010

ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ


Έτσι και αφήσεις το κουβάρι να ξετυλιχτεί απ’ τις κορφές του Παρνασσού, αυτό θα διασχίσει δρυμούς, βράχους, μονοπάτια, αρχαίους ναούς, ξωκλήσια, μυγδαλιές, ελαιώνες και θα πάρει το δρόμο προς τη θάλασσα..

Εκεί όπου ο μύθος προτιμούσε να ξετυλίγει τον δικό του πηγαιμό προς το ιερό βουνό.
Το βουνό πάνω απ’ το Κρισσαίο Πεδίο με το Ιερό των Δελφών που έγινε ο «Ομφαλός της Γης» και που τόσοι διάβηκαν για να ακούσουν έναν χρησμό, να πάρουν ένα σημάδι για τη ζωή τους.

Το κουβάρι αυτό δεν έχει σταματήσει να ξετυλίγεται μέχρι σήμερα. Ο χρόνος μπορεί να έχει επέμβει με τον δικό του τρόπο, αλλά το μόνο που έχει καταφέρει είναι να σμιλεύσει την ομορφιά της φύσης σε κάθε του πέρασμα.

Την φύση που παίρνει αγκαλιά την ιστορία και μαζί τριγυρνούν στα μέρη που έζησαν πολλά και που τους διηγούνται ακόμα και σήμερα πολλά περισσότερα..

Ιστορία

Στους πρόποδες του Παρνασσού, στο υποβλητικό φυσικό τοπίο που σχηματίζεται ανάμεσα σε δύο θεόρατους βράχους, τις Φαιδριάδες, βρίσκεται το πανελλήνιο ιερό των Δελφών και το πιο ξακουστό μαντείο της αρχαίας Ελλάδας. Οι Δελφοί ήταν ο ομφαλός της γης, όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, συναντήθηκαν οι δύο αετοί που έστειλε ο Δίας από τα άκρα του σύμπαντος για να βρει το κέντρο του κόσμου, και για πολλούς αιώνες αποτελούσαν το πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο και το σύμβολο της ενότητας του αρχαίου ελληνισμού.

Η ιστορία των Δελφών χάνεται στην προϊστορία και στους μύθους των αρχαίων Ελλήνων. Σύμφωνα με την παράδοση, εδώ αρχικά υπήρχε ιερό αφιερωμένο στη γυναικεία θεότητα της Γης, και φύλακάς του ήταν ο φοβερός δράκοντας Πύθων. Ο Απόλλωνας σκότωσε τον Πύθωνα και το δικό του ιερό ιδρύθηκε από Κρήτες που έφθασαν στην Κίρρα, το επίνειο των Δελφών, με τη συνοδεία του θεού, μεταμορφωμένου σε δελφίνι. Ο μύθος αυτός σχετικά με την κυριαρχία του Απόλλωνα επιβίωσε σε εορταστικές αναπαραστάσεις που γίνονταν στους Δελφούς, τα Σεπτήρια, τα Δελφίνια, τα Θαργήλεια, τα Θεοφάνεια, και, βέβαια, τα περίφημα Πύθια, που τελούνταν για να θυμίζουν τη νίκη του θεού εναντίον του Πύθωνα και περιελάμβαναν μουσικούς διαγωνισμούς και γυμνικούς αγώνες.
Τα παλαιότερα ευρήματα στην περιοχή των Δελφών χρονολογούνται στη νεολιθική εποχή (4000 π.Χ.) και προέρχονται από το Κωρύκειο Άντρο, σπήλαιο στον Παρνασσό, όπου τελούνταν οι πρώτες λατρείες. Εντός των ορίων του ιερού βρέθηκαν κατάλοιπα μυκηναϊκού οικισμού και νεκροταφείου. Τα ίχνη κατοίκησης είναι ελάχιστα και πολύ αποσπασματικά μέχρι τον 8ο αι. π.Χ., περίοδο κατά την οποία επικράτησε οριστικά η λατρεία του Απόλλωνα και άρχισε η ανάπτυξη του ιερού και του μαντείου. Προς το τέλος του 7ου αι. π.Χ. οικοδομήθηκαν οι πρώτοι λίθινοι ναοί, αφιερωμένοι ο ένας στον Απόλλωνα και ο άλλος στην Αθηνά, που επίσης λατρευόταν επίσημα, με την επωνυμία «Προναία› ή «Προνοία› και είχε δικό της τέμενος. Σύμφωνα με φιλολογικές μαρτυρίες και αρχαιολογικά ευρήματα, στους Δελφούς λατρεύονταν, ακόμη, η Άρτεμις, ο Ποσειδώνας, ο Διόνυσος, ο Ερμής, ο Ζευς Πολιεύς, η Υγεία και η Ειλείθυια.

Με το ιερό συνδέεται ο θεσμός της αμφικτυονίας, της ομοσπονδίας από δώδεκα φυλές της Θεσσαλίας και της Στερεάς, που αποτελούσε αρχικά θρησκευτική ένωση, ενώ αργότερα απέκτησε και πολιτική σημασία. Η δελφική αμφικτυονία είχε τον έλεγχο της περιουσίας και λειτουργίας του ιερού, αφού όριζε τους ιερείς και τους άλλους αξιωματούχους, εκλέγοντάς τους πάντα από κατοίκους των Δελφών. Υπό την προστασία και τη διοίκησή της τον 6ο αι. π.Χ. το ιερό εδραίωσε την αυτονομία του έναντι των διεκδικητών του (Α΄ Ιερός πόλεμος), αύξησε την πανελλήνια θρησκευτική και πολιτική επιρροή του, μεγάλωσε σε έκταση και αναδιοργάνωσε τα Πύθια, τους δεύτερους σε σημασία πανελλήνιους αγώνες μετά τους Ολυμπιακούς, που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια.

Η περίοδος από τον 6ο έως τον 4ο αι. π.Χ. συμπίπτει με τη μεγάλη ακμή του δελφικού μαντείου. Οι χρησμοί του, που θεωρούνταν οι πιο αξιόπιστοι, εκφράζονταν από την Πυθία, ιέρεια του μαντείου, και ερμηνεύονταν από τους ιερείς του Απόλλωνα. Πόλεις, ηγεμόνες και απλοί άνθρωποι έσπευδαν να συμβουλευθούν το θεό και εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους με λαμπρά αναθήματα, που σταδιακά κατέκλυσαν το ιερό. Η φήμη του μαντείου έφθασε στα πέρατα του κόσμου και η έναρξη της λειτουργίας του χανόταν στα βάθη της αρχαιότητας και του μύθου.

Πιστεύεται ότι το δελφικό μαντείο διατύπωσε καθοριστικές προβλέψεις σχετικά με τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, την Αργοναυτική εκστρατεία και τον Τρωικό πόλεμο, ενώ βεβαιωμένος είναι ο σπουδαίος ρόλος της γνωμοδότησής του στην ίδρυση των ελληνικών αποικιών. Ακριβώς, όμως, το γόητρο και η ισχύς των Δελφών προκάλεσαν δύο ακόμη Ιερούς Πολέμους, στα μέσα του 5ου και στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Κατά τον 3ο αι. π.Χ. μία νέα πολιτική και στρατιωτική δύναμη εμφανίζεται στο προσκήνιο, οι Αιτωλοί, που εκφράζουν τη δυναμική τους παρουσία στο ιερό με διάφορα αναθήματα. Κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας (μετά το 168 π.Χ.) οι Δελφοί άλλοτε ευνοήθηκαν και άλλοτε λεηλατήθηκαν από τους αυτοκράτορες, όπως από το Σύλλα το 86 π.Χ.
Η παρακμή του μαντείου επήλθε με το φιλοσοφικό κίνημα του ορθολογισμού τον 3ο αι. π.Χ., ωστόσο, το τυπικό στη λειτουργία του έμεινε αναλλοίωτο έως το 2ο αι. μ.Χ., την εποχή του Αδριανού. Το 394 μ.Χ. δόθηκε οριστικό τέλος στη λειτουργία του μαντείου με διάταγμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού οι Δελφοί έγιναν έδρα επισκοπής, αλλά εγκαταλείφθηκαν στις αρχές του του 7ου αι. μ.Χ., εποχή επέλασης των Σλάβων. Σταδιακά το αρχαίο ιερό επιχώσθηκε και καλύφθηκε ενώ, πολύ αργότερα, πάνω στα θαμμένα ερείπιά του εγκαταστάθηκε ένα ολόκληρο χωριό, το Καστρί, που στους νεότερους χρόνους δέχθηκε τις επισκέψεις των αρχαιόφιλων περιηγητών.

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες και αξιωματούχοι άλλοτε ευνοούν το ιερό με μεγάλες χρηματικές παροχές και άλλοτε συντελούν στη φθορά του. Αυτή την εποχή και ειδικότερα τον 2ο αι. μ.Χ., επισκέπτεται τους Δελφούς και ο περιηγητής Παυσανίας ο οποίος και μας άφησε, στο βιβλίο «ΦΩΚΙΚΑ», πολύτιμη λεπτομερή περιγραφή των όσων μνημείων είδε καθώς και των μύθων, που συνδέονται με αυτά. Η διεξοδική περιγραφή του συνέβαλε σημαντικά στην ανασύνθεση του χώρου.

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού και την καταδίωξη της ειδωλολατρίας οι Δελφοί παρακμάζουν. Το ιερό εγκαταλείπεται και ο τελευταίος χρησμός της Πυθίας λέγεται πως δόθηκε στον αυτοκράτορα Ιουλιανό τον παραβάτη (361-363 μ.Χ.) που είχε προσπαθήσει να ξαναζωντανέψει το μαντείο:
Είπατε τω βασιληι , χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά,
Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν ου μαντίδα δάφνην,
ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ.

«πέστε του βασιλιά:
γκρεμίστηκαν οι πλουμιστές αυλές εχάθη, δεν έχει
ο Φοίβος πια καλύβι, ούτε προφητικιά έχει δάφνη
μήτε πηγή που να λαλά και το μελητικό νερό βουβάθη».

Μετάφραση Ν.Καζαντζάκη
Η έρευνα στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών άρχισε γύρω στο 1860 από Γερμανούς. Το 1891 οι Γάλλοι πήραν από την ελληνική κυβέρνηση έγκριση για διεξαγωγή συστηματικών ερευνών και τότε άρχισε η λεγόμενη «Μεγάλη Ανασκαφή›, αφού πρώτα απομακρύνθηκε το χωριό Καστρί. Κατά τη διάρκειά της ήλθαν στο φως εντυπωσιακά ευρήματα, ανάμεσα στα οποία και περίπου 3.000 επιγραφές, που αποκαλύπτουν διάφορες πτυχές του αρχαίου δημοσίου βίου. Σήμερα, οι εργασίες στο χώρο των δύο δελφικών ιερών συνεχίζονται με τη συνεργασία της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της Γαλλικής Σχολής, με ανασκαφική αλλά και αναστηλωτική δραστηριότητα. Το μοναδικό μνημείο που διέθετε το αρχαίο υλικό για τη σχεδόν πλήρη αναστήλωσή του ήταν ο θησαυρός των Αθηναίων, που αποκαταστάθηκε το 1903-1906 από τους Γάλλους με έξοδα του Δήμου Αθηναίων. Άλλα μνημεία που έχουν αναστηλωθεί είναι ο βωμός των Χίων, ο ναός του Απόλλωνα και η θόλος.

Η σπουδαιότητα του μαντείου

Για το ιστορικό, τις τελετές, τους χρησμούς του μαντείου των Δελφών έχουν γράψει όλοι οι μεγάλοι της Ελληνικής, Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής ιστορίας. Ανάμεσα τους οι Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Ευριπίδης, Σοφοκλής, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Πίνδαρος, Αισχύλος, Ξενοφώντας, Διόδωρος, Παυσανίας, Οβίδιος, Λουκιανός και βέβαια ο Πλούταρχος. Ο τελευταίος μάλιστα έχει στο ενεργητικό του πλούσιο έργο σχετικό με τις τελετές και τις παραδόσεις του μαντείου . Βέβαια, ο ίδιος φαίνεται να είναι και ιερέας στο μαντείο, κατέχοντας διπλή ιδιότητα.

Παρά τη διπλή του ιδιότητα, το έργο του Πλούταρχου είναι μια ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για τις πρακτικές του μαντείου. Για παράδειγμα, μας πληροφορεί ότι σε εποχές μεγάλης δόξας του μαντείου, το ρόλο της Πυθίας δεν έπαιζε μόνο μια ιέρεια, αλλά μέχρι και τρεις. Αρχικά, οι ιέρειες αυτές ήταν νεαρές παρθένες, συμβολίζοντας την αγνότητα του πνεύματος, αλλά στην πορεία, αντικαταστάθηκαν από ώριμες γυναίκες της περιοχής. Ο λόγος που έγινε αυτό δεν είναι ξεκάθαρος: μια από τις θεωρίες σχετίζεται με τον Εχεκράτη το Θεσσαλό, ο οποίος ερωτεύτηκε τη νεαρή ιέρεια, την απήγαγε και την κακοποίησε. Γενικά πάντως η Πυθία εμφανίζεται σαν μια εξαιρετικά μορφωμένη γυναίκα, και οι χρησμοί της έχουν τη μορφή πεντάμετρων ή εξάμετρων στίχων.

Η προσέλευση στο μαντείο

Η διαδρομή που ακολουθούν οι επισκέπτες του μαντείου φαίνεται να είναι ένα από τα κεντρικά σημεία στη λειτουργία του, αλλά και στο μύθο που τη συνοδεύει. Όλα ξεκινούν από την παραδοχή ότι οι επισκέπτες είναι ήδη πληροφορημένοι για τη λειτουργία του μαντείου και φτάνουν σε αυτό προετοιμασμένοι να λάβουν πολύ σημαντικές και έγκυρες πληροφορίες για το τι τους επιφυλάσσει το μέλλον - γι' αυτό άλλωστε και ξεκινούν από την πόλη τους να κάνουν αυτό το δύσκολο για εκείνη την εποχή ταξίδι. Μια από τις πρώτες τους ενέργειες, αφού φτάσουν στο χώρο, είναι να συζητήσουν το πρόβλημά τους με τους ιερείς, έτσι ώστε να τεθεί το ερώτημα με τον κατάλληλο τρόπο στην ιέρεια. Κατόπιν, οδηγούνται στους χώρους του μαντείου κρατώντας φύλλα δάφνης, συμβολικά του δύσκολου ταξιδιού, πριν περάσουν στο Άδυτο, όπου και θα συναντήσουν την Πυθία. Εκεί θα θέσουν το ερώτημά τους με τη μορφή που ορίστηκε σε συνεργασία με τους ιερείς, θα λάβουν το χρησμό για τον οποίο ήρθαν, και θα επιστρέψουν στην πόλη τους.

Βέβαια, από εκεί και μετά ξεκινά η διαδικασία ερμηνείας του χρησμού, καθώς παραδοσιακά οι απαντήσεις της ιέρειας έχουν τέτοια μορφή ώστε η ερμηνεία τους να μην είναι μονοσήμαντη! Όλοι γνωρίζουμε το "ηξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω", το οποίο ερμηνεύεται θετικά αν κάποιος χωρίσει τη φράση σε δύο προτάσεις ακριβώς μετά το "αφήξεις" (δηλαδή "θα πας και θα γυρίσεις, δε θα πεθάνεις στον πόλεμο"), αλλά αρνητικά αν η διαίρεση γίνει μετά το "ου" ("θα πας και δε θα γυρίσεις, θα πεθάνεις στον πόλεμο").

Ένα πιο ενδιαφέρον παράδειγμα για την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας σχετίζεται με την εκστρατεία του βασιλιά των Περσών Ξέρξη, γιου του Δαρείου, το 480 π.Χ. Οι χρησμοί του μαντείου προς τους Αθηναίους ήταν εξαιρετικά δυσοίωνοι, ενώ σε κάποια φάση μιλούσαν για "ξύλινα τείχη". Αντίστοιχα, οι Σπαρτιάτες έλαβαν ένα χρησμό που εν ολίγοις τους προειδοποιούσε ότι ο εχθρός δε θα αποθαρρυνθεί εύκολα και δε θα υποχωρήσει παρά μόνο όταν διαμελίσει την πόλη και το βασιλιά της. Η ιστορία επιβεβαιώνει το μαντείο και οι 300 ηρωικοί Σπαρτιάτες συντρίβονται στις Θερμοπύλες - κατόπιν, οι Πέρσες στρέφονται στο κοντινό Αρτεμίσιο, όπου και αποκρούουν τις επιθέσεις των Αθηναίων στη θάλασσα. Σε αυτό το σημείο όμως, επιβεβαιώνεται η προφητεία προς τους Δελφιείς σχετικά με τη βοήθεια των ανέμων: επί τρεις μέρες λυσσαλέοι άνεμοι σφυροκοπούν τον περσικό στόλο, καταστρέφοντας σχεδόν το 20% των πολεμικών και μεταγωγικών σκαφών, αφήνοντας όμως ανέγγιχτα τα Αθηναϊκά πλοία! Εν τω μεταξύ, στην Αθήνα ο Θεμιστοκλής ερμηνεύει το χρησμό περί ξύλινων τειχών ως προτροπή να χρησιμοποιηθεί το ασήμι από τα ορυχεία του Λαυρίου για να ετοιμαστούν κι άλλα πλοία και εκκενώνει την Αθήνα κατευθύνοντας τους κατοίκους στην κοντική ("ιερή", σύμφωνα με το μαντείο) Σαλαμίνα. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία, καθώς ο Θεμιστοκλής διέλυσε τον Περσικό στόλο στη Σαλαμίνα, η Αθήνα σώθηκε από τον εξ ανατολών κίνδυνο , καθιστώντας έτσι το μαντείο πιο δημοφιλές από ποτέ.

Δεν υπάρχουν σχόλια: