Η ΜΙΝΩΪΚΗ ΚΡΗΤΗ

Θέμα δύσκολο και ακανθώδες είναι η θρησκεία των Κρητών κατά την Μινωική εποχή. Είναι φανερό πως οι Κρητικοί, όπως και άλλοι αρχαίοι λαοί, πριν φτάσουν στην καθεαυτό θρησκεία, πέρασαν από τα προστάδια της : ανιμισμός, προγονολατρεία, τοτεμισμός. Ο Έβανς δέχεται επιδράσεις αιγυπτιακές στη θρησκεία των Κρητών.

Φαίνεται πως ο ταύρος στα πολύ παλιά χρόνια στην περιοχή της Κνωσού λογιόταν σαν το πιο μεγάλο τοτέμ. Οι εθνολόγοι λένε πως ο ταύρος στην αντίληψη των πρωτόγονων ήταν η προσωποποίηση της δύναμης και της γονιμότητας.

Αντίθετα με άλλους σύγχρονους πολιτισμούς (Αιγύπτου, Μεσοποταμίας), που άφησαν μνημειώδη θρησκευτικά έργα, ναούς και γλυπτά, στη μινωική Κρήτη παρουσιάζεται μια δυσεξήγητη θρησκευτική σιγή. Μόνον ο Μινωικός πολιτισμός παρουσιάζεται χωρίς ναούς, χωρίς αγάλματα, χωρίς ανάγλυφα ή μνημειώδεις απεικονίσεις της θεότητας. Αυτό βεβαίως δε σημαίνει ότι δεν υπήρχε θρησκεία και θρησκευτική ζωή στη μινωική Κρήτη. Απλώς είχε χαρακτήρα διαφορετικό.

Οι πρώτες θρησκευτικές εκδηλώσεις του ανθρώπου, ήδη από την αρχή της νεολιθικής περιόδου, συνδέονται άμεσα με τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει στη σκληρή του προσπάθεια να επιζήσει. Ο άνθρωπος στα μακρινά εκείνα χρόνια είναι στενά δεμένος με τη γη. Οι καιρικές συνθήκες, οι εποχές του χρόνου, τα φυσικά φαινόμενα, ο κίνδυνος των άγριων ζώων, τον τρομάζουν και συγχρόνως του δημιουργούν ένα είδος μυστηριακής συγκίνησης και η μόνη διέξοδος που βρίσκει είναι η λατρεία της άγνωστης αυτής δύναμης που την ταυτίζει με τη Μητέρα - Γη. Οι παραστάσεις της, σε μικρά ειδώλια, τη δείχνουν «ευτραφή»» και αυτό είναι γενικό χαρακτηριστικό σε όλες τις περιοχές όπου άνθησε ο νεολιθικός πολιτισμός.

Έτσι βάση της μινωικής θρησκείας, είναι «ο κύκλος της βλάστησης». Η εναλλαγή των αισθημάτων του πρωτόγονου ανθρώπου μπροστά στο μυστήριο του διαρκώς μεταβαλλόμενου κόσμου της φύσης ήταν φυσικό να οδηγήσει στη θεοποίηση των φυσικών δυνάμεων και στη λατρεία τους. Η μεγάλη θεότητα στη μινωική Κρήτη είναι η ίδια η φύση, η Μεγάλη Μητέρα. Η απεικόνισή της είναι πολύμορφη : Άλλοτε εικονίζεται σε κορυφή βουνού ανάμεσα σε λιοντάρια, ως «Ορεία Μήτηρ» και «Πότνια θηρών», άλλοτε ως «Θεά των Όφεων» ή του ιερού δέντρου, των πουλιών ή των λουλουδιών. Άλλοτε πάλι παρουσιάζεται ως πολεμική θεότητα με ασπίδα και ξίφος και άλλοτε ως θαλάσσια θεότητα που ταξιδεύει μέσα σε ιερό πλοίο. Σε όλες αυτές τις απεικονίσεις έχουμε έναν προφανή συμφυρμό θρησκευτικών και μαγικών αντιλήψεων. Η προσωποποίηση της βλάστησης εκφράζεται με τη μορφή νεαρού βρέφους ή νεαρού θεού που γεννιέται και πεθαίνει κάθε χρόνο και τον θέλησαν να νυμφεύεται τη θεά. Ο «ιερός γάμος» των δυο αυτών θεϊκών μορφών συναντιέται και στις θρησκείες των ανατολικών λαών (Συρία, Βαβυλωνία, Σουμέριοι, Μικρά Ασία) και των Αιγυπτίων. Η σχέση των δυο αυτών προσώπων δεν είναι πολύ σαφής. Άλλοτε φαίνεται σαν σχέση ερωτική, που όμως δεν ολοκληρώνεται γιατί ο νεαρός θεός πεθαίνει λίγο πριν ή λίγο μετά το γάμο του με τη θεά, άλλοτε σαν σχέση μητρική ή αδερφική, άλλοτε σαν μια ακαθόριστη συντροφιά και συνοδεία. Η γέννηση και ο θάνατος του Δία ήταν αναμφίβολα σύμβολο της εξαφάνισης και αναγέννησης του φυτικού βίου στους κόλπους της φύσης.

ΘΕΟΤΗΤΕΣ

Οι θεοί του πρωτομινωικού πάνθεου ήταν :

- Βελχανός ή Υάκινθος : θεός γιος και σύζυγος της Μεγάλης Μητέρας. Είναι θεός δισυπόστατος, πότε ισχυρός δαμαστής των θηρίων, των γρυπών και των φτερωτών αγριμιών και πότε αδύναμος σαν παιδί και σαν λουλούδι.

- Η Μεγάλη Μητέρα : Η δημιουργία της ξεπήδησε από την ανάγκη της γέννησης του πρώτου θεού. Τη Μεγάλη Μητέρα τη λένε «Ορεία Μήτηρ» και «Πότνια Θηρών», ονομασίες που δίνονται όταν την θεωρούν σαν ανάσα των βουνών και των δασών. Η Ορεία Μήτηρ εικονίζεται ανάμεσα σε λιοντάρια. Και ακόμη είναι και θεά του ιερού δέντρου και θεά των φιδιών.

- Η Δίκτυννα : όπως και από την ετυμολογία προκύπτει συνδέεται με το βουνό Δίκτη της Κρήτης. Πιθανολογείται πως θα είχε κάποιες αρμοδιότητες σχετικές με τις ιδιότητες του βουνού : τη θύελλα, τους ανέμους και τον κεραυνό.

- Η Βριτόμαρτις : είναι νεαρή θεά μάλλον. Και πιθανώς έχει αρμοδιότητες σχετικές με κοπέλες «παρθένους», εξαιτίας της ετυμολογίας του ονόματός της (Βριτόμαρτις = Γλυκιά παρθένος).

- Η Αριάδνη : Η πριγκίπισσα της Κνωσού, κόρη του Μίνωα, είναι μαζί θεά του φεγγαριού και των δέντρων και μια θεά που πεθαίνει κάθε χρόνο.

- Λένε ακόμη πως οι κάτοικοι της Κνωσού λάτρευαν την Ανθεία, η οποία ταυτίζεται με την Αφροδίτη και την Καλλίχορη που σχετίζεται με την επίδοση που είχαν οι κάτοικοι στους χορούς.

Χαρακτηριστικό της μινωικής θρησκείας αποτελεί η αριθμητική και δυναμική υπεροχή των Θεαινών. Πολύ αργότερα στη μινωική εποχή έρχονται και άλλες θεότητες του νεότερου ελληνισμού και υφίστανται κάποια τοπική προσαρμογή.

- Ο Ζευς γίνεται Ζευς - Βελχανός και Κούρος (αγόρι) και γεννιέται και πεθαίνει κάθε χρόνο. Τότε παρουσιάζεται και η Ήρα, η Αθηνά Ποτνία και ο Ποσειδώνας.

Πολλές φορές στις λατρευτικές σκηνές παρουσιάζεται και πλήθος από φανταστικά πλάσματα που περιβάλλουν τους θεούς. Πολλά έχουν σώματα ζώων και ανθρώπινα κεφάλια, όπως οι Κένταυροι κ.λ.π. Επίσης πίθηκοι και πουλιά ήταν δαίμονες συνδεδεμένοι με την ανθηφορία, το χλόισμα, την καρποφορία και άλλες δημιουργικές διαδικασίες της φύσης.

Ίσως οι μορφές αυτές προέρχονται από μαγικές τελετές στις οποίες μετείχαν οι ιερείς με ζωόμορφες μάσκες. Η μεταμφίεση είχε σκοπό να φοβίσει και να αποδιώξει τα κακά πνεύματα ή να εξαναγκάσει τους δαίμονες να βοηθήσουν στην καρποφορία. Όχι μόνο ο Δίας και η Αθηνά γεννήθηκαν στην Κρήτη, αλλά και άλλοι θεοί κατάγονταν από την Κρήτη.

- Η Άρτεμη ταυτίστηκε με τις κρητικές θεότητες Δίκτυννα και Βριτόμαρτη. Η Άρτεμη είναι θεά της άγριας φύσης, περιδιαβαίνει τα βουνά και τα δάση, τα άλση και τα λιβάδια. Στη λατρεία της ανήκουν οργιαστικοί χοροί και το ιερό κλωνάρι. Κανένας από τους μεγάλους θεούς δεν έχει τόση σχέση με τη δεντρολατρεία. Η ομοιότητα με τη μινωική δεντρολατρεία και την οργιαστική όρχηση είναι καταφανής.

- Η Ειλείθυια είναι γνωστή στην ελληνική μυθολογία σαν η θεά που παραστέκεται στις γυναίκες στις ωδίνες του τοκετού. Έχει σχέση με την Άρτεμη που παρουσιάζεται κι αυτή να κάνει το ίδιο λειτούργημα με τη Ειλείθυια. Έτσι η Ειλείθυια ήταν η μινωική θεά της φύσης που προστάτευε στη γέννα ανθρώπους και ζώα.

- Μα και ο Δίας - παιδί και οι γιοι του Δία δείχνουν να έχουν σχέση με τη μινωική θρησκεία, αλλά από διαφορετικές πλευρές. Ο Δίας - παιδί λατρευόταν σε σπηλιές.

Ο Κρητικός για να εξευμενίσει αυτές τις θεότητες, χρησιμοποιεί άφθονες προσευχές και θυσίες, σύμβολα και τελετές που συνήθως εκτελούν ιέρειες και ενίοτε κρατικοί λειτουργοί. Για να απομακρύνει τους δαίμονες, σαλπίζει την κόγχη, παίζει αυλό ή λύρα και ψάλλει ομαδικά ύμνους λατρείας. Για να βλαστήσουν οι κήποι και οι αγροί, ποτίζει τα δέντρα και τα φυτά σε επίσημες τελετές ή οι ιέρειες του, γυμνές σείουν με μανία τα δέντρα με τους ώριμους καρπούς ή οι γυναίκες σε γιορταστική πομπή προσφέρουν καρπούς ή άνθη στη θεότητα η οποία μεταφέρεται σε φορείο.

Οι πιο δημοφιλείς λατρείες ήταν εκείνες που τις ασκούσαν στις κορυφές των ιερών βουνών, σε τριάντα πάνω - κάτω ιερά σπήλαια, γύρω από ορισμένα ιερά σε πεδιάδες, κοντά σε πηγές, στη ρίζα πολλών δέντρων, μπροστά σε μερικούς βράχους. Οι μυστηριώδεις δυνάμεις των οποίων επικαλούνται τη συνδρομή και την προστασία σ' αυτά τα διάφορα μέρη, δεν ήταν ίδιες. Μνημόνευαν στους υψηλούς τόπους το θάνατο, την ανάσταση, το γάμο των μεγάλων ουράνιων αστεριών : του ήλιου, της σελήνης, των πιο ορατών πλανητών γιατί από αυτά εξαρτιόταν το ημερολόγιο, ο κύκλος της βλαστήσεως, ο ρυθμός της ζωής των κοπαδιών, η ναυσιπλοΐα, η βροχή και η ξηρασία, η υγεία των ζώων και των ανθρώπων. Στη θεότητα πρόσφεραν κυρίως τις απαρχές των καρπών της γης, θαλάσσια κογχύλια, ομοιώματα ζώων και ανθρώπων, θυσίες οικόσιτων ζώων ή θηραμάτων.

ΙΕΡΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Η μινωική θρησκεία προτιμούσε τη συμβολική δήλωση του θείου από την παραστατική απεικόνιση. Τα σπουδαιότερα σύμβολα ήταν :

α) Τα ιερά κέρατα : τα κέρατα καθώς και η ελιά, αποτελούν αντικείμενα και με αυτά στολίζουν τους βωμούς. Και η ιερότητα των κεράτων δε μπορεί παρά να έχει τοτεμική καταγωγή. Βέβαιο είναι ότι τα κέρατα είναι η θέση της καθοσιώσεως, γιατί τα ιερά αντικείμενα τα τοποθετούσαν ανάμεσά τους.

β) Ο Κόμβος : είχε ποικίλες μαγικές, θεραπευτικές και προφυλακτικές ιδιότητες. Το δέσιμό του, εξασφαλίζει την κατοχή του αγαπημένου προσώπου και το λύσιμό του, κάνει πιο εύκολο τον τοκετό. Κυρίως όμως ο κόμβος δεσμεύει και υποτάσσει το δαιμονικό στοιχείο.

γ) Η ασπίδα : μαγική και προφυλακτική σημασία πήραν από την ίδια τη φύση τους και ορισμένα αμυντικά όπλα, όπως η μεγάλη οκτώσχημη ασπίδα που κατασκευάζεται από δέρμα ταύρου, και το κράνος. Ίσως τα όπλα αυτά σχετίζονται και με την πολεμική υπόσταση της θεάς.

δ) Ο σταυρός : ο σταυρός, θρησκευτικό σύμβολο της μινωικής θρησκείας, αποτελεί απομίμηση του αστρικού σταυρικού σχήματος και δεν έχει καμία σχέση με το χριστιανικό σταυρό.

ε) Ο διπλός πέλεκυς : από βασικό εργαλείο καθημερινής χρήσης και όπλο, ο διπλός πέλεκυς έγινε σύμβολο υπερφυσικής δύναμης όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και στη Μικρά Ασία και σε άλλες περιοχές. Ίσως σχετίστηκε με τον κεραυνό που χτυπάει και ρίχνει τα ψηλά δέντρα στις θύελλες ή με τον ιερό ταύρο που τον θυσίαζαν με ένα τέτοιο όπλο. Ο διπλός πέλεκυς είναι σύμβολο τόσο χαρακτηριστικό και πανταχού παρών. Το χρησιμοποιούσαν για να βάζουν το οικοδόμημα ή το αντικείμενο κάτω από μια υψηλή προστασία ή να το προφυλάξουν από βεβήλωση, ακριβώς όπως συμβαίνει με το σταυρό. Είναι σύμβολο της καθαγίασης και της μύησης και συμβολίζει επομένως την ψυχή που οδεύει για τη θέωση και την ολοκλήρωση.

στ) Δεντρολατρεία : πολλά ιερά αντικείμενα συμβολίζουν τη θεότητα στη μινωική εποχή. Εκτός από άλλα, σημαντική θέση είχαν τα ιερά δέντρα και ιδιαίτερα η ελιά.

Η δεντρολατρεία φαίνεται θα αποτελούσε θρησκευτική τάση τοτεμικής εποχής - το τοτέμ θα μπορούσε να είναι ζώο ή φυτό. Από τα πολλά δέντρα η ελιά συγκέντρωσε ίσως τα πιο πολλά προσόντα για να θεωρείται τόσο στη μινωική Κρήτη, όσο και στην Ηπειρωτική Ελλάδα, δέντρο ιερό.

Πρώτα - πρώτα ο πολύτιμος καρπός της ελιάς, ήταν συνηθισμένη τροφή των αρχαίων. Μετά το λάδι, οπτικά χαρούμενο και τροφικά απαραίτητο. Το μεταχειρίζονταν σε πολλές περιπτώσεις και το μεταχειρίζονται και σαν γιατρικό. Με αυτό γίνονταν επαλείψεις και εντριβές.

ΜΥΣΤΗΡΙΑ

Πέντε και περισσότερο χιλιάδες χρόνια, λοιπόν, πριν την σημερινή εποχή υπήρχε στην Κρήτη μια μορφή θρησκείας, μια λατρεία θεοτήτων της Φύσεως, πνευματικού επιπέδου ανώτερη φυσιολατρία. Οι κάτοικοι της Κρήτης ήταν από τους πρώτους που απέδωσαν στο θείο, σεβασμό και στα Μυστήρια. Μυστήρια, στα οποία γινόταν χρήση σημείων και συμβόλων και σε αυτά γίνονταν δεκτοί άνδρες και γυναίκες, που τελούσαν, στους μικρούς τότε σε μέγεθος ναούς τους, τις ιερουργίες και τις μυήσεις τους.

Αλλά στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει η διάκριση των κυρίως λεγόμενων Μυστηρίων, δηλαδή των τελετών που κανείς δεν μπορούσε να μετέχει αν δεν ήταν μεμυημένος κατά τους απαιτούμενους τύπους, από τις ξεχωριστές εκείνες τελετές, μερικών εορτών, που η επιτέλεσή τους αν και περιοριζόταν σε ιδιαίτερη τάξη ανθρώπων ή γένους - άνδρες δηλαδή ή γυναίκες - δεν ήταν όμως απαραίτητο, οι λαμβάνοντες σ' αυτές μέρος να είναι μεμυημένοι.

Παράδειγμα είναι οι τελετές μερικών εορτών, που ήταν μέρος της εξωτερικής λατρείας ορισμένων Μυστηρίων, όπως γινόταν στα της Μητέρας Ρέας, στα Κορυβαντικά της Κρήτης κ.λ.π. Αλλά οι γιορτές αυτές είχαν χαρακτήρα προπαρασκευαστικό ορισμένων ατόμων, ανδρών ή γυναικών, νέων ή νεανίδων για μελλοντικές μυήσεις τους στα επίσημα Μυστήρια, όπως γίνεται με τους λεγόμενους δοκίμους στις περισσότερες θρησκείες αρχαίες και σύγχρονες. Οι μειούμενοι στα Κρητικά Μυστήρια διδάσκονταν την Ιατρική, την καθαρτική, την ορχηστρική και τη μουσική τέχνη.

Στην Κρήτη το κύριο μέρος της λατρείας ήταν αρχικά συγκεντρωμένο στο θηλυκό πρόσωπο της θεότητας, στη Μεγάλη Μητέρα, τη Ρέα - Γη ή Μα, γιατί αυτή συμβόλιζε την παραγωγική ανανεωτική φροντίδα της Μητέρας Φύσης. Οι θρησκευτικές τελετές ήταν απόδοση σεβασμού σ' αυτήν και εκδήλωση της παρακλήσεως για τη βοήθειά της. Και σ' αυτές πρωτεύουσα θέση είχαν οι Ιέρειές της σαν ομόφυλες της Μεγάλης θεάς.

Πολύ αργότερα πήραν μέρος πρωτεύοντες στις τελετές οι άνδρες, όταν ο βασιλιάς ήταν πλέον και Αρχιερέας και η λατρεία της «γονιμοποιητικής» δυνάμεως της Φύσεως στη μορφή του νεαρού γιου της Μεγάλης Μητέρας, του Κρηταγενή Δία και του Ποσειδώνα στη λατρεία του Ταύρου, κυριάρχησαν στην κρητική θρησκεία.

Η Ρέα, η Μεγάλη πανάρχαια Θεά, η θυγατέρα του Ουρανού και της Γης, η σύζυγός του Κρόνου και η μητέρα του Κρηταγενή Δία, λατρευόταν κάτω από το ιερό Δέντρο της στις υψηλές κορυφές των βουνών και των λόφων, καθώς και στα Ιερά Σπήλαια. Το Ιερό Δέντρο και το Ιερό Σπήλαιο ήταν σύμβολα της μητρότητας και της ζωής.

Γενικά οι Κρήτες για την τέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων προτιμούσαν χώρους απλούς, μακριά από κάθε επίδειξη. Η Μινωική Θρησκεία, βασισμένη σε βασικά μυστηριακές τελετές, έχει ανάγκη χώρων που υποβάλλουν το λατρευτή. Έτσι συνεχίζεται η χρήση των σπηλαίων, δημιουργούνται ειδικοί χώροι μέσα στα ανάκτορα, χρησιμοποιούνται οι κορυφές «ιερών» λόφων («ιερά κορυφής»), και στα τελευταία χρόνια υπάρχουν οικιακά ιερά.

Στο Ιερό δέντρο μπροστά και κατά τις τελετές μερικών εορτών της εξωτερικής λατρείας, γινόταν κυριότερα η προσφορά καρπών και κρασιού, καθώς και άλλες προσφορές, όπως επίσης και χοροί Ιερειών, Ιερέων και πιστών.

Η λατρεία γενικά προσφερόταν με πολλούς τρόπους. Ο πιστός παρουσιαζόταν στο Ιερό ή στην αόρατη θεότητα, όρθιος με το άκρο χέρι σφιγμένο και υψωμένο στο μέτωπο. Ακολουθούσε έπειτα η συμβολική λατρευτική πράξη, που εκδηλωνόταν κυρίως με την αναίμακτη προσφορά από καρπούς, νερό και μέλι ή κρασί και λάδι.

Κατά κανόνα οι τελετές άρχιζαν με την κάθαρση, που ήταν συνήθως πλύση των χεριών με αγιασμένο νερό, γιατί οι πιστοί έπρεπε να περάσουν καθαροί προς τον τόπο κατοικίας της θεότητας. Ακολουθούσαν οι προσφορές και οι αναίμακτες θυσίες, καθώς και χοροί με τους οποίους οι χορευτές και οι χορεύτριες έρχονταν σε έκσταση για διευκόλυνση της επικοινωνίας με τη θεότητα.

Από τις γιορτές αυτές σημαντικότερη ήταν Τα Ταυροκαθάψια : παιγνίδια και αγώνες με ταύρους που γίνονταν την εποχή που ξαναγεννιέται η φύση και ο άνθρωπος, την άνοιξη.

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» 1970, τις ερμηνεύει ως εξής : «Το αγώνισμα βασίζεται στην ιερότητα του Ταύρου και στη σημασία του για τις λατρείες της γονιμότητας. Στην Κρήτη ο Ταύρος ταυτιζόταν με τον Ουρανό και τον Ήλιο, που γονιμοποιούν τη γη με τη ζέστη και τις βροχές, ενώ το θηλυκό στοιχείο η θεϊκή αγελάδα συσχετιζόταν με τη Σελήνη, που το σχήμα της θυμίζει κέρατα».

Πιθανόν, λοιπόν γι' αυτόν το λόγο στις Κρητομινωικές Ταυροπαιδίες συμμετείχαν γυναίκες, που πρόσθεταν με την παρουσία τους τη χροιά ερωτικών παιγνιδιών με τον ώριμο και σφριγηλό ταύρο και που μ' αυτές δηλωνόταν η συμβολική έννοια των τελετουργιών της γονιμότητας.

Ο ταύρος συλλαμβανόταν ζωντανός, χωρίς να πληγωθεί, με παγίδα από δίχτυ ή τον άρπαζε ξαφνικά ο ασκημένος θηρευτής από τα κέρατα και τον ακινητοποιούσε με το βάρος του, ως ότου τον δέσουν. Αργότερα αυτή η δραματική και επικίνδυνη σκηνή επαναλαμβανόταν μέσα στο θεατρικό χώρο της πολιτείας, για να χαρεί όλο το πλήθος το μοναδικό θέαμα. Το αγώνισμα πλουτιζόταν με νέα τολμηρά, ακροβατικά στοιχεία. Άντρες και γυναίκες πιάνονταν από τα κέρατα του ζώου και πηδούσαν με ποικίλες στάσεις επάνω στη ράχη του, ξαναπέφτοντας ύστερα στη γη.

Ο ταύρος θυσιαζόταν αργότερα, αλλά δε σκοτωνόταν κατά την ταυρομαχία. Οι αθλητές ήταν άοπλοι και αγωνίζονταν μόνο με το κορμί τους. Έτσι η κρητική ταυρομαχία μένει ένα ευγενικό και χαριτωμένο παιγνίδι, σύμφωνα με το χαρακτήρα ολόκληρου του μινωικού πολιτισμού.

Όση ώρα ο Ταυροκαθάπτης βρισκόταν πάνω στον ταύρο σειόταν και ένιωθε σαν να γίνεται γύρω του σεισμός. Το όλο αγώνισμα δηλαδή ήταν μια μίμηση του σεισμού, τον οποίον ο ταυροκαθάπτης προσπαθούσε να δαμάσει.

Οι τελετές αυτές ίσως αποσκοπούσαν στην αποτροπή του σεισμού με μαγικό τρόπο. Γι' αυτό άλλωστε παρατηρούμε ότι τα ταυροκαθάψια τελούνταν σε περιοχές που μαστίζονταν από σεισμούς.

Στις μέρες των γιορτών γίνονταν σαν μέρος της εξωτερικής λατρείας κι άλλοι αγώνες, θεάματα και παιγνίδια κάτω από τα μεγάλα Ιερά Δέντρα.

Αυτά όμως είχαν σημασία για την εξωτερική λατρεία. Υπήρχαν όμως και τα Μυστήρια, με μυήσεις προορισμένα για τους λίγους πνευματικά περισσότερο ικανούς από τους πολλούς.

Τα Μυστήρια στην αρχαία Κρήτη ήταν διαχωρισμένα σε δυο μεγάλες λατρευτικές κατηγορίες : στα της Μεγάλης Μητέρας Ρέας - Γης και στα Μυστήρια του Κρηταγενή Ιδαίου Δία, αν και στις δυο αυτές κατηγορίες μυούνταν γυναίκες και άνδρες.

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΘΕΑΣ ΡΕΑΣ - ΓΗΣ.

Στα μυστήρια αυτά έπαιρναν μέρος οι Κουρήτες, ιερείς που διακρίνονταν για τη σοφία τους. Τα μυστήρια αυτά είχαν κάποια ομοιότητα με τα Ελευσίνια μυστήρια. Τον μειούμενο τον οδηγούσαν μέσα σ' ένα σπήλαιο όπου έμενε έγκλειστος για διάστημα 27 συνολικά μέρες.

200x340Αφιερωμένα στην παραγωγική δύναμη της φύσης, στην ανανεωτική δηλαδή φροντίδα της με την χαρακτηριστική ιδιότητά της τη ζωή, είχαν σ' αυτά καθώς είναι επόμενο, οι γυναίκες αρχικά την προτεραιότητα στις μυήσεις και στις τελετές. Τα Μυστήρια της Μεγάλης Μητέρας ήταν διαχωρισμένα σε Μεγάλα και Μικρά. Στα Μικρά έπρεπε να προπαρασκευαστούν οι νέες γυναίκες για να καταστούν καθαρές και αγνές σωματικά και ψυχικά και να προχωρήσουν κατόπιν στα Μεγάλα Μυστήρια.

Στα Μικρά Μυστήρια διδάσκονταν οι παραδόσεις γύρω από τους Θεούς και τους ήρωες και η ερμηνεία των συμβολισμών της κυριαρχίας της Μεγάλης Μητέρας, η σχετική πάντοτε με τις φυσικές δυνάμεις και ιδιότητές της, στη γη, στη θάλασσα, στον αέρα και στη φωτιά, που ήταν συμβολικά ο όφις, ο ιχθύς, η περιστερά και ο λέων. Και σ' αυτά γινόταν και η μύηση της κατασκευής του συμβολικού μίτου της Αριάδνης, που σήμαινε το υφάδι της ζωής ή και την παρθενική ζώνη.

Στα Μεγάλα Μυστήρια λειτουργούσαν βαθμοί μυστικών τελετουργιών προς τη θεά των όφεων, η οποία συμβόλιζε τη Μεγάλη Μητέρα Θεά.

Προκαταρτικοί της τελικής μυστηριακής ιερουργίας ήταν οι ιεροί χοροί. Αλλά εκτός από αυτούς γινόταν ακόμη συμβολικές λιτανείες ιερειών και ιερέων, μυστικές συνεστιάσεις, λατρευτικές προσφορές και θυσίες μέσα σε σπονδικές φιάλες και ρυτά, που προσφέρονταν στο Ιερό Δέντρο και στη Στήλη του Διπλού Πέλεκυ.

Ο Διπλός Πέλεκυς βρισκόταν πάντοτε στημένος στο κέντρο του ιερού, είτε Ιερό Σπήλαιο ήταν αυτό ή Ναός, είτε Λαβύρινθος ή Αίθουσα του Θρόνου, ναού της λατρείας στα Μινωικά ανάκτορα, για να φανερώνει την ιερότητα και το «άβατο» του μέρους αυτού.

Η μυστική ιερουργία των Μεγάλων Μυστηρίων της Μητέρας Θεάς, ήταν μια τεχνική επικοινωνίας και επαφής με τη Μεγάλη Θεά, για να δέχονται οι μεμυημένες στα Μυστήριά της, γυναίκες, τη Θεία Δωρεά της απ' ευθείας από τη Μητέρα Ρέα.

Στα Κρητικά Μυστήρια γενικά, η λειτουργική αυτή τέχνη λεγόταν «ιεροπραξία» για να ξεχωρίζει από τις άλλες ιερουργίες τους. Και το Ιερό Δέντρο το συνδεδεμένο με τη λατρεία της Θεάς Μητέρας, κάτω από το οποίο βρισκόταν ο ναός της, ήταν δρυς στις κορυφές των ορέων και η ελιά στα χαμηλότερα μέρη.

Το δέντρο ως σύμβολο συμβόλιζε τη μητέρα που προσφέρει τον καρπό της ζωής.

Το σημαντικότερο μέρος της ιεροπραξίας των Μεγάλων Μυστηρίων, με τις ενωμένες δυνάμεις της Θεάς Μητέρας και του Θείου συντρόφου της σε μια ιερή ένωση, ήταν η απόκτηση από τους μύστες του χρυσού Διπλού Πέλεκυ.

Σύμβολο της πνευματικής αθανασίας και της σοφίας του Ιερού αυτού ζεύγους και σύμβολο της ενωμένης δύναμής τους επάνω στη γη, βρισκόταν πάντοτε στημένος στο κέντρο των ιερών σπηλαίων, στο κέντρο επίσης των Λαβυρίνθων ή της Αίθουσας του θρόνου. Και στους εσωτερικούς βαθμούς όλων των τάξεων των κρητικών μυστηρίων, είχε την ίδια σημασία με τη Θεά των όφεων, δηλαδή τη σημασία της συμβολικής και ουσιαστικής συνισταμένης στην πνευματική δημιουργική ένωση των δυο δυνάμεων της Φύσεως, της παραγωγικής και της γονιμοποιού.

Και αυτά γιατί οι μύστες της Κρητομινωικής θρησκείας, γνώριζαν τους πνευματικούς νόμους, γνώριζαν ότι τίποτα δε μπορεί να κατορθωθεί για την πνευματική αναγέννηση και την πνευματική απελευθέρωση των ανθρώπων, χωρίς τη διπλή ιερή ένωση, με τις ενωμένες δυνάμεις της στον καρπό τους, στον θεό δηλαδή του πνευματικού φωτός, που προσφέρεται σαν Θεία Δωρεά για έναν τέτοιο σκοπό.

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΑΓΕΝΗ ΙΔΑΙΟΥ ΔΙΑ.

Το Ιερό Δέντρο και το Ιερό Σπήλαιο το διαδέχεται στις ιερουργίες, η λατρεία του Ιερού Λαβύρινθου με τον μέσα σ' αυτόν Μινώταυρο. Του Λαβύρινθου, συμβολισμού καθολοκληρίαν όμοιου με τα δύο πρώτα ιερά αυτά σύμβολα της μητρικής λατρείας, αλλά που τονίζει όμως περισσότερο τον γονιμοποιό αρσενικό τύπο, με την παρουσία του Μινώταυρου μέσα σ' αυτόν. Δίνει έτσι την προτεραιότητα στις ιεροτελεστίες στη γονιμοποιό δύναμη της Φύσεως με τον αρσενικό τούτον τύπο, χωρίς να παραμερίζει, την απαραίτητη άλλωστε αναπαραγωγό δύναμή της, που συμβολίζει την Ιερή Μητέρα.

Στου Κρηταγενή Ιδαίου Δία τα μυστήρια, λειτουργούσαν σε πρώτη τάξη τα Μυστήρια των ιδαίων Δακτύλων ή τα Κορυβαντικά. Τα Κορυβαντικά χαρακτήριζαν οι εξωτερικές τους τελετές στις οποίες έπαιρναν μέρος όλοι οι μεμυημένοι των πρώτων βαθμών, που παρασκευάζονταν για τις ανώτερες μυήσεις. Και αυτό γιατί λειτουργούσε και άλλη τάξη των ίδιων Μυστηρίων του Ιδαίου Δία, Τα Λαβυρινθικά ή του Ιερού Διπλού Πέλεκυ.

Στην τάξη αυτή, στις ιεροπραξίες της πρωτοστατούσαν οι άνδρες ιερείς του Θεού Δία, όπως στα Μυστήρια της Μεγάλης Μητέρας Ρέας - Γης, πρωτοστατούσαν οι ιέρειές της, αν και όπως προαναφέρθηκε και στις δυο περιπτώσεις έπαιρναν μέρος γυναίκες και άνδρες.

Κατά τις μινωικές παραδόσεις, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, οι Κορύβαντες και οι Κουρήτες, ήταν οι συνοδοί της Ρέας στο νησί της Κρήτης και οι προστάτες του νεαρού κούρου της Δία, γιατί αυτοί τον ανέθρεψαν και τον προστάτεψαν από νεογέννητο ακόμη.

ΤΑ ΚΟΡΥΒΑΝΤΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ.

Στα Κορυβαντικά Μυστήρια λειτουργούσαν καθώς συμπεραίνουν οι ερευνητές, βαθμοί μυήσεων προπαρασκευαστικοί για τις ανώτερες μυήσεις, που γίνονταν όταν ο μειούμενος ύστερα από τις τελετουργικές δοκιμασίες κρινόταν άξιος. Η προπαρασκευή άρχιζε με μια τελετή όμοια με υιοθεσία, συμβολικό καθαρμό με νερό και προκαταρτική διδασκαλία των νεοφώτιστων.

Ακολουθούσαν τα αγωνίσματα δοκιμασίες της αξιότητάς του, όπως ήταν τα Ταυροκαθάψια και η μύηση σε κάποιο βαθμό με το λεγόμενο «Κορυβαντισμό», κάθαρση δηλαδή και αγιασμό με κορυβαντικές ιερουργίες και τελετές που κατά κάποιον τρόπο γιάτρευαν τους μειούμενους από του παλιού εαυτού τους τα πάθη.

Οι νικητές στα Ταυροκαθάψια, σχημάτιζαν τον λεγόμενο «Ταυρελάτη χορό ανδρών» και έψελναν τον νικητή παιάνα στον Κρητικό Απόλλωνα, τον προστάτη και αρχηγό τους, γιατί κατά τον μύθο, όσοι λάβαιναν μέρος ήταν παιδιά του.

Στους νικητές των Ταυροπαιδιών νέους και νέες, γινόταν έπειτα η ανάλογη διδασκαλία για την κατανόηση της μεγάλης σημασίας που είχε η σωστή ερμηνεία των συμβόλων και της ψυχοπνευματικής βοήθειας που μελλοντικά θα προσφερόταν σ' αυτούς τους μεμυημένους στους πρώτους βαθμούς. Άλλωστε αυτό ήταν και το κυριότερο στάδιο της προπαρασκευής, το οποίο αναλάβαιναν οι ιερείς του Διός Κορύβαντες και οι Κορυβαντίδες ιέρειες της Ρέας και που την τελούσαν μέσα στο ναό ή το Τέμενός τους, στο Κορυβάντιο.

Τελικά, μέρος της μυητικής τελετής μετά τις Ταυροπαιδίες, ήταν και η πυρρίχη, ο ένοπλος ενθουσιαστικός χορός, με τη θορυβώδικη μουσική και την ορμητική κίνηση, που έφερνε τους χορευτές σε ενθουσιαστική έκσταση, τους έκανε δηλαδή σαν «μαινόμενους». Κατά τον Πλίνιο, με την πυρρίχη, έπεφταν σε ύπνωση με ανοιχτά τα μάτια.

Ο χορός ήταν και θα είναι πάντοτε βασικό μέρος κάθε τελετής ή γιορτής από την πρωτόγονη ανθρωπότητα μέχρι σήμερα, είτε εκδήλωση θρησκευτικού αισθήματος ήταν, είτε χορός χαράς, πανηγύρεων ή και χορός προκλήσεως των αόρατων δυνάμεων. Οι πυρρίχιοι των Κουρητών - Κορυβάντων στην Κρήτη, τελούμενοι προς τιμή του Δία, ήταν τόσο αρχαίοι, όσο και κάθε άλλος χορός που γινόταν προς τιμή του Απόλλωνα.

Η επιτυχία, τέλος της μυητικής κορυβαντικής ιερουργίας και τελετής των Κορυβαντικών Μυστηρίων σε σύνολο, ήταν να αξιωθούν οι μυηθέντες να γίνουν «Κουρήτες», δηλαδή οι νεοφώτιστοι να γίνουν φωτισμένοι μύστες του Ιδαίου Δία. Να γίνουν κατά συνέπεια άξιοι για την εισδοχή τους σε ανώτερο βαθμό, στο βαθμό των «Βάκχων - Ιερέων», που τους έδινε το δικαίωμα έπειτα της εισόδου στην τάξη των Λαβυρινθικών Μυστηρίων.

Τούτο όμως για να γίνει έπρεπε ύστερα από τον ιερό χορό και την αναγνώριση της αξιοσύνης τους μετά την ολοκλήρωση της μυητικής τελετής, να ακολουθήσει η θεία Μετάληψη «της σάρκας και του αίματος» του Διόνυσου Ζαγρέα.

Έπειτα από αυτά, γινόταν φανερό το πόσο αληθινά οι αρχαίοι Κουρήτες γνώριζαν τα μυστήρια της Φύσεως και τα πνευματικά μέσα της επικοινωνίας με τη θεότητα. Γιατί εκτός της εξαγνιστικής για την ψυχή τους ακρεωφαγίας, γνώριζαν ότι για να εξιγιασθούν τελειωτικά αποκτώντας τον βαθμό των ιερέων, έπρεπε να περάσουν πρώτα από το επίσης εξαγνιστικό στάδιο του αγνού βίου, που το συμπληρώνει το στάδιο της μυήσεως με την μετάληψη του «αίματος και της σάρκας» του Ζαγρέα Διόνυσου.

Την ανακήρυξη των μεμυημένων στα Κορυβαντικά ως ιερέων - βάκχων, ακολουθούσε η τελετή της Θρονώσεως ή του Θρονισμού, που περιγράφεται στα «Ορφικά», στο κεφάλαιο Θρονισμοί Μητρώοι και Βακχικά : «Το ίδιο το οποίον οι στην τελετήν των Κορυβάντων κάμνουν γύρω από εκείνον για τον οποίον μέλλουν να τελέσουν την θρόνωση καθώς συνηθίζουν στον καλούμενον Θρονισμόν, που αφού καθίσουν τους μειούμενους οι κάμνοντες την τελετήν, σε κύκλο γύρω χορεύουν». Το μέρος τούτο της τελετής λεγόταν Θρόνωση ή Θρονισμός.

Τα Κορυβαντικά κατά συνέπεια σαν πρώτη τάξη των Μυστηρίων του Ιδαίου Δία, είχαν το σκοπό της προπαρασκευής των νεαρών μεμυημένων για την ανώτερη τάξη, με την επαφή τους με τις θεϊκές δυνάμεις και της προσφοράς σ' αυτούς της θείας Δωρεάς με τη μετάληψη του πνευματικού φωτός και την καθιέρωσή τους στο βαθμό των ιερέων του θεού Δία.

Στην Κρητομινωική θρησκεία, πέρα από αυτές τις θεϊκές δυνάμεις, δέχονταν ότι δεν υπήρχαν αποθέματα άλλων πολύ μεγαλύτερων δυνάμεων για τους μεμυημένους των Κορυβαντικών. Γιατί καθώς πίστευαν, αυτές τους οδηγούσαν στη μελλοντική πνευματική τους τελειοποίηση στους ανώτερους βαθμούς της άλλης τάξεως, δηλαδή της τάξεως των Λαβυρινθικών Μυστηρίων και στην μέσα σ΄ αυτά τέλεια ένωσή τους με το Θεό, στη λεγόμενη πνευματική ευδαιμονία.

ΤΑ ΛΑΒΥΡΙΝΘΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ.

Συναφή με την τάξη των Κορυβαντικών Μυστηρίων, ήταν τα Λαβυρινθικά, σαν δεύτερη τάξη των Κρητικών Μυστηρίων του Ιδαίου Δία.

Σ' αυτά οι μυήσεις ήταν προορισμένες για τους λίγους δοκιμασμένους, εκείνους που είχαν περάσει από την τελευταία μύηση των Κορυβαντικών, εκείνους δηλαδή που είχαν γίνει βάκχοι - ιερείς και είχαν υποστεί τη λεγόμενη Θρόνωση ή Θρονισμό. Καθώς ήταν επόμενο, στις ιεροπραξίες τους λάβαιναν μέρος μόνο ιερείς του Θεού Δία και της Μεγάλης Μητέρας Ρέας - Γης.

Οι ιεροπραξίες που γίνονταν σ' αυτά είχαν τον ίδιο σκοπό και την ίδια Τεχνική με τις ιεροπραξίες της εσωτερικής λατρείας της Μεγάλης Μητέρας. Αλλά η πρωτοστασία του αρσενικού τύπου στην τέλεσή τους, δηλαδή η πρωτοστασία των ιερέων του Δία ήταν φανερή γιατί πρωτοστατούσε το ηλιακό στοιχείο της γονιμότητας, που συμβολιζόταν με τον Ηλιακό Ταύρο.

Βαθμοί μυήσεως στα Λαβυρινθικά που θεωρούνται και εσωτερικοί βαθμοί των Κρητικών Μυστηρίων του Ιδαίου Δία, ήταν : ο Λαβυρινθικός Χορός, ο του ιερού Γάμου ή του Ιερού Διπλού Πέλεκυ και ο Βαθμός των Ιεροφάντων μυσταγωγών.

Ο Λαβύρινθος ήταν κυρίως μεγάλο πολύπλοκο υπόγειο σπήλαιο με πολλές και καμπυλωτές διόδους. Οι Λαβύρινθοι είναι οι τόποι χορού που συνδέονται με έναν χορό Λαβυρινθικού Τύπου. Στους χορευτικούς λαβύρινθους ξεχωρίζει πάντα μια γυναικεία μορφή, που πρέπει να κατακτήσει ο Κορυφαίος του χορού. Η κατάκτησή της επομένως είναι ένας ιερός Γάμος, μια ιερή ένωση του νικητή, του Ιερέα με τη Θεά του - βασίλισσα που στην προκειμένη περίπτωση του Κρητομινωικού Λαβύρινθου είναι η Αριάδνη.

Γιατί στην Αριάδνη, στη θυγατέρα του Μίνωα και της Πασιφάης, που ήταν πολύ στενά συνδεδεμένη με το Διόνυσο από την αρχή, για να γίνει σύζυγός του έπειτα, στη μεγάλη τούτη θεά, ανήκαν στα πανάρχαια χρόνια οι Λαβυρινθικοί χοροί της Κρήτης και των άλλων κέντρων της λατρείας της.

Ο νικητής, κορυφαίος του ανδρικού χορού αναδεικνύεται σύντροφος της κορυφαίας του γυναικείου, της χρονιάς εκείνης.

Ιερός Γάμος επομένως είναι ο βαθμός εκείνος της μυητικής ιερουργίας των Λαβυρινθικών που προσφέρει στους Μύστες της τη θεία Δωρεά, τις ενωμένες δηλαδή δυνάμεις του ζεύγους των Μεγάλων Θεών, στη μορφή του Διόνυσου Ελευθερέα, που είναι σε ανώτερη μυσταγωγική βαθμίδα η μεταμόρφωση του Ζαγρέα των Κορυβαντικών.

Η θεία αυτή Χάρη, η κάθοδος της ενωμένης πνευματικής δύναμης του ζεύγους των Μεγάλων θεών, που προσφέρεται με τη νέα μορφή του Διόνυσου των Λαβυρινθικών, είναι το αίμα και η σάρκα του θυσιαζόμενου Ιερού Ταύρου, του Μινώταυρου, για να αναστηθεί με τη συμπαράσταση της Αριάδνης, στη νέα μορφή του αγωνιστή κορυφαίου. Για να αναστηθεί δηλαδή στον νέο Ιεροφάντη Μυσταγωγό, στο γήινο αντιπρόσωπο της θεότητας, στον Ιερέα - Βασιλιά, τον ιερό δηλαδή Κρητικό Ταύρο. Σύμβολό του τότε γίνεται ο Χρυσός Διπλός Πέλεκυς - Ιερή ποιμαντορική Ράβδος - λάφυρο της νίκης του, ιερό φυλακτό του, που κέρδισε στη λαβυρινθική δοκιμασία.

Στα χρόνια της ακμής του Μινωικού πολιτισμού οι πιστοί παραδέχονταν ότι και άνθρωποι ικανοί και ανώτεροι μπορούσαν να ενσαρκώσουν παροδικά ή να δέχονται τη θεότητα. Κάτι παρόμοιο που κι εμείς σήμερα το λέμε Θεοφάνια, επικοινωνία πνευματική, έμπνευση και θεία χάρη δοσμένη από το Θεό.

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» αναφέρει ότι η βασίλισσα καθισμένη στον σκαλιστό αλαβάστρινο θρόνο της στο ανάκτορο της Κνωσού, παρίστανε τη Θεά και μετείχε στην τελετουργία. Υπήρχαν όμως και οραματικά Θεοφάνια. Ιερείς και Ιέρειες, πέφτοντας σε έκσταση με ένα οργιαστικό χορό, έβλεπαν τη Θεά να κατεβαίνει για μια στιγμή κοντά στο μικρό ιερό ή στο βωμό της. Ο μινωικός πολιτισμός αισθανόταν τη θεότητα σαν κάτι μυστηριακό, φευγαλέο και άπιαστο, που μόνο στιγμιαία παρουσιαζόταν με ανθρώπινη μορφή ή με διάφορες μορφές ιερών ζώων.

Στην Κρήτη ο ταύρος ταυτίζεται με τον ουρανό και τον ήλιο, που γονιμοποιούν τη γη με τη ζέστη και τις βροχές, ενώ το θηλυκό στοιχείο, η θεϊκή αγελάδα, συσχετίζεται με τη Σελήνη, που το σχήμα της θυμίζει τα κέρατα. Έτσι ο γάμος του ταύρου με την αγελάδα είναι μαζί γάμος του ήλιου και του φεγγαριού. Αργότερα τα πρόσωπα του ιερού αυτού γάμου τα υποδύεται ο βασιλιάς και η βασίλισσα της Κνωσού, που το όνομα της Πασιφάης, δηλαδή ολόφωτη, δείχνει ακριβώς τη σχέση της βασίλισσας - Θεάς με τη Σελήνη. Ο γιος της ο Μινώταυρος, άνθρωπος με κεφάλι ταύρου, λέγεται και Αστερίων, γιατί και αυτός όπως και ο πατέρας του, ταυτίζεται με τον έναστρο ουρανό.

Αυτός λοιπόν ο Μινώταυρος μυθεύεται ότι φονεύεται από το νικητή της Λαβυρινθικής ιερουργίας. Η θυσία ή ο φόνος του Ταύρου, συμβόλιζε τη σκοπιμότητα της ιεροπραξίας των Λαβυρινθικών για την αναγέννηση από το αίμα του, του νέου Ιεροφάντη μυσταγωγού. Η θυσία του ταύρου όμως και ξεχωριστά η θυσία του Μινώταυρου και το «ταυρείο αίμα» του, που προσφερόταν ως θεία δωρεά στους ιερείς και ιέρειες των Λαβυρινθικών, για να αναστηθεί από τον πιο άξιο ο νέος Ιεροφάντης, είναι κάτι συμβολικό που δύσκολα μπορούσε να ερμηνευθεί από τους αμύητους. Γιατί όπως και στα «Λιθικά» του Ορφέα, που καθώς φαίνεται είναι βαθμοί298x369 μυστηριακών μυήσεων, η «αναίμακτη θυσία» ήταν καθιερωμένη από τους μεγάλους μυσταγωγούς, έτσι και στην Κρητομινωική πανάρχαια λατρεία η αναίμακτη προσφορά ήταν το ίδιο καθιερωμένη και κατά συνέπεια η αιματηρή θυσία ήταν συμβολική.

Η προσφορά λοιπόν του Ζαγρέα Διόνυσου στα Κορυβαντικά και η θυσία του Μινώταυρου - Ιερού Ταύρου Διονύσου στα Λαβυρινθικά, ήταν η θεία Δωρεά - κάθοδος της πνευματικής δύναμης, του συμβολικού ταυρείου αίματος, που αφού πέρασε από διάφορα στάδια και στα άλλα ελληνικά Μυστήρια των ιστορικών χρόνων, όπως και στα Μιθραϊκά των Περσών κ.λ.π. πέρασε και στα Χριστιανικά στους μετέπειτα αιώνες. Έγινε δηλαδή το «Αίμα και η Σάρκα του Χριστού», θεία δωρεά επίσης για την ψυχοπνευματική ανάσταση των ανθρώπων της Χριστιανικής θρησκείας.

ΜΥΗΣΗ

Όταν ο Πυθαγόρας πήγε στην Κρήτη για να μυηθεί, λέει ο Πορφύριος, στα Μυστήρια, έκανε καθαρμούς στην παραλία της Κρήτης αφού νήστεψε εννιά μέρες και έπειτα πήγε στο Ιδαίο Άντρο όπου γινόταν η μύηση. Αν σταθούμε στη μύηση του Πυθαγόρα, οπωσδήποτε οι υποψήφιοι έπρεπε προηγουμένως να καθαρθούν στη θάλασσα και να νηστέψουν εννιά μέρες. Επίσης η μύηση γινόταν στο Ιδαίο Άντρο.

Για το πως γινόταν η μύηση εκείνα τα χρόνια δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτα. Και όσα γράφονται αποτελούν εικασίες που στηρίζονται σε αυθαίρετες και ατελείς πληροφορίες των αρχαίων και μάλιστα Αττικών συγγραφέων τους οποίους ρητώς κατακρίνει ο Πλάτωνας για τις μεροληπτικές για τους Κρήτες γνώμες και κρίσεις τους.

Μερικοί πιστεύουν ότι το ανάκτορο της Κνωσού ήταν ναός και ότι εκεί τελούνταν τα Μυστήρια. Τη γνώμη τους τη στηρίζουν στο γεγονός ότι μέσα στο ανάκτορο της Κνωσού βρέθηκε ένας μικρός βωμός και πάνω του βρέθηκαν θρησκευτικά σύμβολα.

Κεντρικά στοιχεία των μυητικών τελετών είναι ο πλασματικός θάνατος και η πλασματική αναβίωση του μύστη, που πεθαίνει στην παλιά του κατάσταση και ανασταίνεται σε μια υψηλότερη σφαίρα.

Επίσης το πολύ διαδεδομένο έθιμο στην Κρήτη, ως την ελληνιστική εποχή ήταν ότι τα αγόρια και τα κορίτσια από ελεύθερους γονείς, όποια κι αν ήταν η ειδικότητά τους, υποβάλλονταν στο σύστημα της ομαδικής μυήσεως, που αντικαθιστούσε την εκπαίδευση, τον εξαγνισμό, τη δοκιμασία και την τελειοποίηση. Εμπιστεύονταν τα παιδιά όταν πλησίαζαν να γίνουν έφηβοι, σε ηλικιωμένους παιδαγωγούς που τα συγκέντρωναν σε ομάδες ή αδερφάτα : γνωρίζουμε τα ονόματα των Μελισσών, των Άρκτων, των Δακτύλων, των Κουρητών, των Κυκλώπων. Αυτοί ήταν οι σύντροφοι και μύστες του υπέρτατου θεού της Ίδης.

Τα διδασκαλεία όπου γινόταν η μύηση ήταν ανάλογα με τις περιοχές, για βοσκούς, σιδηρουργούς, χτίστες, αγγειοπλάστες, κυνηγούς, μάντεις. Σκοπός τους ήταν να μεταμορφώσουν το ατελές αυτό πλάσμα, το παιδί, σε τέλειο ον, αυτή την χωρίς προσωπικότητα, φύλο και πραγματικό όνομα κάμπια, σε ζωντανό μέλος του κοινωνικού συνόλου. Κι έτσι, το έπαιρναν μακριά από το χωριό, από τους γονείς και τα παιγνίδια του, το ανάγκαζαν να κοιμάται σε σκληρό κλινάρι, να μαθαίνει να μηχανεύεται και να κυνηγάει για να ζήσει, να μαθαίνει να κυριαρχεί το φόβο του, καθώς κατέβαινε στις σπηλιές, όπου γινόταν η μύηση και καθώς αντίκριζε «τέρατα» ή προσωπεία, να μαθαίνει, τέλος, τους κανόνες και τα κόλπα του επαγγέλματος. Αγόρια και κορίτσια άλλαζαν ρούχα, φορούσαν προσωπεία, φτιάχνονταν. Εξομοιώνονταν για μια στιγμή με νεκρούς. Μύηση σημαίνει καινούρια απαρχή. Πρέπει να πεθάνει κανείς για να ξαναγεννηθεί.

Έτσι ο νέος - α κατά τη διάρκεια των μυητικών αυτών ιεροτελεστιών πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες του - της και να δείξει το θάρρος και την αντοχή του - της. Ο μυούμενος - η «πεθαίνει» για να «ξαναγεννηθεί», αποποιείται την άγνοια και ασκείται στη γνώση, στην ουσία «εκπαιδεύεται». Με τη μύηση οι νέοι καθαίρονται, διδάσκονται και εντάσσονται στη νέα τους κατάσταση.

ΣΕΙΛΗΝΟΙ ΚΑΙ ΣΑΤΥΡΟΙ

Δίπλα στις Μαινάδες ως συμπλήρωμά τους στη συνοδεία του Διονύσου υπήρχαν όντα ειδικού χαρακτήρα, μισο-άνθρωποι και μισο-ζώα, οι Σάτυροι και οι Σειληνοί, που όντας στην αρχή ξεχωριστοί, κατέληξαν αργότερα να συγχέονται και να θεωρούνται όμοιοι. Είναι ιδιαίτερα γνωστοί από τις πολυάριθμες καλλιτεχνικές απεικονίσεις τους, παρά από λογοτεχνικές πηγές.

Η πατρίδα των Σάτυρων φαίνεται πως ήταν η Πελοπόννησος και ειδικότερα η Αρκαδία, που οι γεωργικοί της πληθυσμοί τους φαντάζονταν ως πνεύματα, δαίμονες που κατά προτίμηση διέμεναν στα δάση και τις κορυφές των βουνών. Τους έπλαθαν με τη φαντασία τους με κέρατα, μακριά ουρά και νύχια γαμψά ή νύχι δίχηλο στα πόδια, με αναλογίες πολλές με τράγους, ακόμα και στο λάγνο χαρακτήρα τους.

Οι Σειληνοί που κατάγονταν από τη Θράκη και τη Φρυγία ξεχώριζαν από τους Σάτυρους, μοιάζοντας πολύ με Κένταυρους. Είχαν αυτιά, ουρά, οπλές και κάποιες μάλιστα φορές και πόδια αλόγου. Παρουσιάζονταν με χαίτη και με ολόκληρο το κορμί τους τριχωτό.

Από μιαν ορισμένη εποχή και ύστερα, η διάκριση ανάμεσα στους Σάτυρους και τους Σειληνούς εξαφανίστηκε και γενικά τους συγχέουν δίνοντάς τους αδιάφορα το ένα ή το άλλο όνομα. Στις καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις επικράτησε περισσότερο ο τύπος του Σάτυρου με αυτιά και ουρά αλόγου.

Ο αριθμός των Σειληνών είναι απροσδιόριστος. Ένας τους ωστόσο έχει ειδική θέση ο οποίος θεωρείται ότι διαπαιδαγώγησε τον Διόνυσο. Έλεγαν πως ήταν γιος του Πανός και μιας Νύμφης. Άλλοι όμως συγγραφείς θεωρούσαν πατέρα του τον Απόλλωνα.

Κατά έναν άλλο μύθο ότι είχε γεννηθεί όπως οι Γίγαντες, από τις σταλαγματιές του αίματος του ακρωτηριασμένου Ουρανού. Διέμενε στο βουνό Νύσα που, κατά το μύθο, ανατράφηκε από τις Νύμφες ο Διόνυσος. Αυτές εμπιστεύθηκαν τη μόρφωση του νέου θεού στο Σειληνό, που έγινε κατά κάποιο τρόπο αχώριστος σύντροφός του. Τον θεωρούσαν σοφό και πως είχε το χάρισμα της προφητείας, που όμως δεν μπορούσε να το χρησιμοποιήσει παρά μονάχα μεθυσμένος. Γι' αυτό φρόντιζαν να τον πιάσουν και να τον μεθύσουν για να του αποσπάσουν αποκαλύψεις για το μέλλον. Έτσι έπεσε στα χέρια του βασιλιά Μίδα, κοντά σε μια πηγή κατά τους μεν, επάνω στο βουνό Βέρμιο της Μακεδονίας κατά τους δε, Όταν τον έφεραν μπροστά στο βασιλιά, αρνήθηκε στην αρχή να μιλήσει. Ωστόσο σε λίγο μίλησε για τη ματαιότητα των ανθρώπινων πραγμάτων. "Θα ήταν καλύτερο για τον άνθρωπο να μη γεννιόταν ή να πεθαίνει μόλις γεννιέται", είπε.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Σειληνός είχε πιαστεί πολλές φορές από θνητούς που ήθελαν να φωτιστούν από τη σοφία του. Στην έκτη "Εκλογή" του, ο Βιργίλιος διηγείται, πως δύο τσοπανόπουλα, που τους είχε στ' αστεία συχνά υποσχεθεί ο Σειληνός να τους πει ένα από τα τραγούδια του, βρήκαν το γερο-Σειληνό σε μια σπηλιά μέσα να κοιμάται. Τον έδεσαν με τη βοήθεια της Νύμφης Αίγλης με το στεφάνι που είχε γλιστρήσει μέσα στον ύπνο του από το κεφάλι του. Σαν ξύπνησε, γέλασε με την πονηριά τους κι άρχισε ένα τραγούδι για το πως γεννήθηκε ο κόσμος και το κάθε τι που ζει, λέγοντάς τους πανάρχαιους μύθους του Κρόνου, της Πύρρας και του Προμηθέα. Έτρεξαν όλα τα γύρω ζωντανά κοντά του να τον ακούσουν. Να ακούσουν το τραγούδι του γερο-Σειληνού, ακόμα κι οι βαλανιδιές σαλεύανε τις κορυφές τους. Στην Ακρόπολη της Αθήνας έδειχναν μια πέτρα όπου είχε καθίσει Σειληνός να ξαποστάσει, τότε που είχε έρθει μαζί με τον Διόνυσο στην πρωτεύουσα της Αττικής.

Στην αγορά της Ήλιδας, στην Πελοπόννησο, υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στον Σειληνό, με άγαλμα του θεού που η Μέθη του πρόσφερε ένα κύπελλο γεμάτο κρασί. Και στον Μαλέα της Λακωνίας τιμούσαν επίσης τον Σειληνό, όπου είχε εγκατασταθεί ο σύντροφος τούτος του Διονύσου, καθώς πίστευαν. Και στη Φολόη, ως έλεγαν είχε αποκτήσει ο Σειληνός από τη Νύμφη Μελία τον Κένταυρο τον Φόλο.

Σύμφωνα με κάποιο μύθο που αναφέρει ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας, πίστευαν οι Αρκάδες πως ο Σειληνός ήταν πατέρας του "Νομίου Απόλλωνος", του προστάτη των κοπαδιών δηλαδή. Σε μεταγενέστερη εποχή θεωρούσαν γιο του Σειληνού ένα μυθικό πρόσωπο, τον Στάφυλο, που πρώτος ανακάτεψε το κρασί με το νερό. Ένας Αιγύπτιος συγγραφέας, ο Νόννος, αναφέρει τρεις γιους του Σειληνού: τον Αστραίο, τον Μάρωνα και τον Ληνέο.

Οι Σειληνοί απεικονίζονται συχνά χορεύοντας με τις Μαινάδες, και ήταν και μουσικοί. Η λύρα δεν ήταν άγνωστη στους Σειληνούς, που συνόδευαν τα τραγούδια τους μ' αυτή. Παράδειγμα, ο μύθος του Σάτυρου Μαρσύα που προκάλεσε τον Απόλλωνα με τη λύρα του.

Πριν να συσχετιστούν με τον Διόνυσο οι Σειληνοί και οι Σάτυροι υπήρχαν ως χωριστές οντότητες στη φαντασία των Ελλήνων. Εξηγούσαν το συνδυασμό τους αυτό με το θεό, στην αρχαιότητα, με τη μεγάλη έλξη που ασκούσε η νέα, η διονυσιακή λατρεία που υιοθετεί σιγά σιγά τα δευτερεύοντα πνεύματα των νερών, των δασών και των πηγών. Οι Σάτυροι ξανάρχισαν για τον Διόνυσο τους τελετουργικούς χορούς, που είχαν άλλοτε εκτελέσει για την Κυβέλη. Οι εξωτικές τελετές αυτής της λατρείας προκαλούσαν στους πιστούς κρίσεις ενθουσιασμού: πίστευαν πως είχαν καταληφθεί απ' το θεό και πως μεταμορφώνονταν σε ιερά ζώα, τράγους και άλογα (Σάτυρους και Σειληνούς)

Ύστερα από μιαν ορισμένη εποχή, οι Σάτυροι και οι Σειληνοί έχασαν το ζωωδικό τους χαρακτήρα και δεν ήταν πια παρά άνθρωποι μεταμφιεσμένοι, που έπαιρναν μέρος σε εκδηλώσεις θορυβώδικες κατά τις γιορτές προς τιμή του Διονύσου. Κι από τούτη τη συμμετοχή γεννήθηκε στην Αθήνα ο διθύραμβος, η τραγωδία και το σατυρικό δράμα. Οι ηθοποιοί που έπαιζαν ρόλο Σατύρων φορούσαν μάσκα που θύμιζε τα χαρακτηριστικά των μυθικών προσώπων που υποτίθεται πως παράσταιναν. Ήταν ως τη μέση γυμνοί ή φορούσαν τουλάχιστον εάν λεπτό "φανελάκι" σε απόχρωση δέρματος. Όχι σπάνια, όμως, σκεπάζονταν με δέρμα ζώου ή φορούσαν συνηθισμένα ρούχα. Στα πρώτα χρόνια οι Χορευτές ήταν δώδεκα. Στις καλλιτεχνικές παραστάσεις που διασώθηκαν βλέπουμε ανάμεσά τους και Σάτυρους, που εύκολα αναγνωρίζονται απ' τη μορφή και το ντύσιμό τους.

Οι Σειληνοί βοήθησαν τον Διόνυσο κατά τη Γιγαντομαχία, καβάλα σε γαϊδάρους, που τα γκαρίσματά τους τρομοκράτησαν τους αντίπαλους των Ολύμπιων. Ένα αγγείο αρχαϊκής εποχής δείχνει τον Διόνυσο να μπήγει το θύρσο του στο σώμα ενός Γίγαντα που είχε πέσει κάτω, ενώ ένας πάνθηρας χώνει τα δόντια του στο στήθος του. Οι δυο Σειληνοί τρέχουν προς το μέρος του Γίγαντα, που ο ένας τους κρατάει στο δεξί του μπράτσο ένα δέρμα πάνθηρα και με το αριστερό του χέρι παίρνει από κάτω μια πέτρα για να τη ρίξει κατά του πεσμένου Γίγαντα, ενώ ο σύντροφός του κρατάει ασπίδα και δόρυ με την αιχμή του προς τα κάτω. Στην άλλη πλευρά του αγγείου απεικονίζεται ένας οπλισμένος Σειληνός πάνω σε πολεμικό άρμα, που δυο άλλοι το σέρνουν άοπλοι και πίσω από το άρμα ένας τέταρτος Σειληνός σαλπίζει.

Και δεν είναι η μόνη περίπτωση, όπου παρουσιάζονται οι Σειληνοί να 'χουν δοσοληψίες με τους θεούς. Στο περίφημο "αγγείο του Βρύγγου" απεικονίζονται να τσακώνονται με την αγγελειαφόρο των θεών, την Ίριδα, καθώς και η Ίριδα παίρνει από το βωμό την ουρά μιας αγελάδας που θυσιάστηκε, προστρέχουν τρεις Σειληνοί. Ο ένας πιάνει τη θεά με το ένα του χέρι, ενώ με το άλλο προσπαθεί να της πάρει την ουρά. Ο άλλος ορμάει πάνω από το βωμό, ενώ ο τρίτος τρέχει κι αυτός να βοηθήσει. Ο Διόνυσος παρακολουθεί τούτη τη σκηνή μ' ένα ραβδί στο αριστερό του χέρι και μ' έναν κάνθαρο στο δεξί. Και μένει κατάπληκτος απ' την τολμηρή ασέβεια των Σειληνών. Στο ίδιο αγγείο, έχει παραστήσει ο καλλιτέχνης Σειληνούς που θέλουν να βιάσουν την ίδια τη σύζυγο του Διός, την Ήρα. Την υπερασπίζει ο Ερμής, που μπήκε ανάμεσά τους, όμως η θεά σώζεται μόνο μετά την επέμβαση του Ηρακλή, που μόλις φάνηκε το έβαλαν στα πόδια.

Φαίνεται πως ο ένδοξος ήρωας ενέπνεε πάντα απερίγραπτο φόβο στους ακόλουθους του Διονύσου. Το μαρτυρούν πολλές αγειογραφίες που σώθηκαν ως τις μέρες μας. Σε μιαν απ' αυτές έξι Σειληνοί είναι μαζεμένοι γύρω από τον Διόνυσο και δίπλα στον καθένα βρίσκεται ένα δοχείο γεμάτο κρασί. Ξαφνικά, φτάνει ο Ηρακλής φορώντας τη λεοντή και οπλισμένο με το ρόπαλό του και με το τόξο. Ο Διόνυσος χαιρετά το γιο της Αλκμήνης, ενώ οι Σειληνοί φαίνονται, περίτρομοι, να παίρνουν τις πιο κωμικές στάσεις.

Σ' άλλην αγγειογραφία απεικονίζεται ο Ηρακλής ξαπλωμένος δίπλα στον Διόνυσο. Ένας Σειληνός, που σέρνεται στα γόνατα, πάει να κλέψει ένα γλύκισμα, ενώ ένας σύντροφός του κοιτάει αλλού, σαν να μη συνέβαινε τίποτα. Σε άλλο αγγείο απεικονίζεται ο Ηρακλής να βαδίζει πίσω από δύο Σειληνούς δεμένους, ο ένας με τον άλλον απ' τα χέρια, ενώ οι δυο άλλοι το βάζουν στα πόδια.

Ακόμα, βλέπουμε σε αγγειογραφίες Σειληνούς να έχουν κλέψει τα όπλα του Ηρακλή την ώρα που κοιμόταν και μόλις ο γιος του Διός και της Αλκμήνης κάνει κάποια κίνηση στον ύπνο του ή ανοίγει τα μάτια, το βάζουν στα πόδια εγκαταλείποντας τα κλοπιμαία.

Οι Σάτυροι τα βάζουν και με έναν άλλο διάσημο ήρωα, τον Περσέα, που για να απαλλαγεί από αυτούς αναγκάστηκε να δείξει το κεφάλι της Γοργόνας. Και είναι πραγματικά πολύ κωμικός ο τρόπος που οι Σάτυροι καταφοβισμένοι κλείνουν τα μάτια τους και γονατίζουν.

ΟΙ ΣΕΙΛΗΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΑΤΥΡΟΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

Παρουσιάζονται στις αρχαιότερες καλλιτεχνικές απεικονίσεις που μας έχουν διασωθεί, πρώτοι οι Σειληνοί, που κατά τη διάπλασή τους μοιάζουν μάλλον με τα άλογα, ενώ οι Σάτυροι με τράγους.

Σε νομίσματα της Θάσου απεικονίζονται, καθώς και σε κοσμήματα, με ουρά, αυτιά και οπλές αλόγου. Σε μια σαρκοφάγο στις Κλαζομενές, σ' ένα από τα αρχαιότερα μνημεία που έχουν φτάσει ως τις μέρες μας βλέπουμε έναν Σειληνό με ολότελα κτηνωδική μορφή. Η μύτη του είναι χονδρή και ανασηκωμένη, στρογγυλά τα μάτια του, όμοια με χαίτη τα γένεια του και τα μαλλιά του, τ' αυτιά του μυτερά. Κι έχει οπλές στα πόδια του και μια ουρά κάτω απ' τη μέση.

Πάνω σ' έναν αμφορέα στο Λέυντεν παρουσιάζονται έξι Σειληνοί και μαζί έξι Νύμφες. Οι Σειληνοί έχουν ανάλογα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά: χονδρό κεφάλι, μύτη πλακουτσωτή, γαϊδουρινά αυτιά, πυκνή χαίτη, μακρύ γένι που σκεπάζει την κοιλιά και ουρά αλόγου. Στην Αττική οι Σειληνοί, ενω διατηρούσαν στ' αρχαϊκά αγγεία τον κτηνώδικο χαρακτήρα τους, έχουν και κάποια χάρη, με κεφάλι που δεν τους διαφοροποιεί πολύ απ' τους ανθρώπους. Κι έχουν καμιά φορά αλόγου πόδια κι άλλες πάλι φορές ανθρώπου. Και είναι ολότελα ντυμένοι.

Στα αρχαιότερα αττικά αγγεία, απεικονίζονται οι Σειληνοί συνοδεύοντας προπάντων τον Διόνυσο, όμως και χορεύοντας με τις Μαινάδες ή απαγάγοντάς τες. Αλλά κυρίως ως υπηρέτες του θεού, όπως στη σκηνή της επιστροφής του Ηφαίστου, που τον ξαναφέρνει ο Διόνυσος στον Όλυμπο. Ωστόσο, η συνοδεία του θεού δεν έχει ακόμα τον οργιαστικό χαρακτήρα, που θα πάρει αργότερα. Αυτό δεν εμποδίζει τους καλλιτέχνες να απεικονίζουν τους Σειληνούς στις πιο άσεμνες στάσεις και να κουβαλάνε στη ράχη τους ασκιά γεμάτα κρασί ή να κρατάνε στο χέρι τους μια οινοχόη, χωρίς να πίνουν οι ίδιοι.

Κατά τον τρύγο οι Σειληνοί βοηθούν στο να συλλέγουν τον καρπό, να μαζεύουν δηλαδή τα σταφύλια, να τα φέρνουν στο πατητήρι (το ληνό) και να τα πατούν. Παίζουν κιθάρα και αυλό. Όσο για τα ζώα που τους συνοδεύουν, είναι το μουλάρι, ο γάιδαρος, ο τράγος και κάποιες φορές κι ο ταύρος.

Ο τύπος ωστόσο του Σειληνού, κάτω από την επιρροή των Αθηναίων καλλιτεχνών, κατά την περίοδο που ακολουθεί την εποχή της Αρχαϊκής τέχνης, μεταβάλλεται. Τα μακριά του τα μαλλιά εξαφανίζονται για να παραχωρήσουν τη θέση τους σε μια φαλάκρα σχεδόν ολοκληρωτική. Η έκφραση του προσώπου γίνεται λιγότερο κτηνωδική, πιο ζωντανή, και συχνά βρίσκουμε τους Σειληνούς μαζί με τις Μαινάδες παρέα, αλλά προπάντων να συνοδεύουν τον Διόνυσο, χορεύοντας τριγύρω του και παίζοντας αυλό. Ετούτη μάλιστα την εποχή οι καλλιτέχνες απεικονίζουν τους Σειληνούς στις μυθικές σκηνές τους βιασμού της Ίσιδας και της Ήρας, πάλη με τον Ηρακλή, κ.α.

Στην κλασική εποχή η τάση να απεικονίζουν τους Σειληνούς λιγότερο άγριους, να τους δίνουν κάποια γλυκύτητα κι ευγένεια γίενται εντονότερη ολοένα: έχουν τώρα σώμα λυγερό κι είναι γενικά φαλακροί, πράμα που τους κάνει (η φαλάκρα) αστείους και συμπαθητικούς. Και τα γένια τους είναι αρκετά πυκνά, μα η ουρά τους πιο κοντή, που φτάνει μόλις ως τα γόνατά τους. Και είναι η έκφρασή τους στο πρόσωπο σοβαρή και κάποτε μάλιστα και μελαγχολική. Και είναι σχεδόν πάντοτε γυμνοί, με κύριο έμβλημά τους το θύρσο. Και παίζουν το διπλόν αυλό και παίζουν και τη λύρα.

Για ένα μάλιστα μεγάλο χρονικό διάστημα οι καλλιτέχνες αναπαρίσταναν τους Σειληνούς ως άνδρες προχωρημένης ηλικίας. Έπειτα πήραν τη συνήθεια να παρουσιάζουν πλάι σ΄αυτούς τους ηλικιωμένους και άτομα πιο νέα, με κινήσεις λιγότερο βαριές. Συναντούμε και τον τύπο του παιδαγωγού του Διονύσου, να φροντίζει ως πατέρας τον κύριό του - τύπος που θα γίνει κλασικός από τον 4ο π.Χ. αιώνα και ύστερα. Ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας με σωκρατικό πρόσωπο, φαλακρός κι αγένειος, άσχημος και πρόσχαρος μαζί, με μέλη παχιά και κοιλαράς. Είναι μάλιστα εξακριβωμένο πως το δεύτερο μισό της Κλασικής εποχής εξαφανίστηκε η τάση να δίνεται στους Σειληνούς μια έκφραση λιγότερο αχαλίνωτη. Απεναντίας τώρα κυριαρχεί ολοένα και περισσότερο η οργιαστική πλευρά της διονυσιακής λατρείας, που οδηγεί τους καλλιτέχνες να απεικονίζουν τους Σειληνούς όχι με την έκταση των Μαινάδων, αλλά με μια ελευθερία συμπεριφοράς που θυμίζει την Αχαϊκή τέχνη.

Η αναπαράσταση των Σειληνών με την πλαστική τέχνη παρουσιάζεται σε μια σχετικά νεότερη εποχή της ελληνικής τέχνης. Μονάχα από λογοτεχνικές πηγές μας είναι γνωστό το περίφημο σύμπλεγμα του Μύρωνα, με την Αθηνά να πετάει κάτω τον αυλό που είχε επινοήσει, μα που της παραμόρφωνε το στόμα, και τον Μαρσύα ν΄ανυπομονεί να τον περιμαζέψει. Αντίθετα, κατά τον 14ο π.Χ. αιώνα μεγάλοι γλύπτες βάλθηκαν ν' απεικονίσουν πρόσωπα που ως τότε είχαν τραβήξει την προσοχή μονάχα των αγγειογράφων. Κι ήταν το περιφημότερο από τ' αγάλματα αυτά ο "Σάτυρος του Πραξιτέλη", που διασώθηκαν πολλά αντίγραφά του. 'Εχουμε μπροστά μας ένα νέο με κανονικά χαρακτηριστικά, που μονάχα τα μυτερά του αυτιά θυμίζουν τους πρωτόγονους σύντροφους του Διονύσου. Στηρίζεται σε έναν κορμό δέντρου και με το κεφάλι του, ελαφριά σκυμμένο, κοιτάει μακριά στο άπειρο.

Στο "μνημείο του Λυσικράτη" επίσης είναι μαζεμένοι γύρω στον Διόνυσο νεαροί Σάτυροι. Ένας άλλος μεγάλος γλύπτης, ο Λύσιππος, είχε αναπαραστήσει τον Σειληνό με τον Διόνυσο παιδί. Το καλύτερο αντίγραφο του θαυμάσιου αυτού έργου, που είχε αποδοθεί στην αρχή στον Πραξιτέλη, βρίσκεται στον Λούβρο. Όσο για το Σειληνό από τούτη την εποχή κυριάρχησε στη γλυπτική ο τύπος του καλοκαμωμένου ανθρώπου, που οι μυώνές του είχαν ήδη υποστεί την εισβολή του λίπους, ως αποτέλεσμα της καλοφαγίας. Κι είναι το κρανίο του μυτερό και φαλακρό, το μέτωπό του ρυτιδωμένο κι έχει και πυκνή γενειάδα. Τα χοντρά, μυτερά αυτιά του μοιάζουν με αυτιά χοίρου.

Η Ελληνιστική εποχή είναι πολύ πλούσια σε αναπαραστάσεις κάθε είδους Σειληνών και Σατύρων. Το ίδιο ισχύει και για τις τοιχογραφίες της Πομπηίας. Από τότε οι καλλιτέχνες επιδίδονταν ολοένα και περισσότερο στην αναπαράσταση νεαρών Σατύρων και γερόντων Σειληνών.

Η ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ

ΤΟ ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ

Τι ήταν όμως αυτό το χρυσόμαλλο δέρας και ποια σχέση είχαν μ' αυτό ο Φρίξος και ο Αιήτης; Ναι! Ήταν μια πρωτότυπη, παράξενη ιστορία, ένα ανθρώπινο δράμα, με πολλές συναισθηματικές μεταπτώσεις, που ήρωές της είναι δυο παιδιά βασανισμένα απ' την απονιά της μητριάς τους.

Κάποτε ο βασιλιάς της Βοιωτίας Αθάμας παντρεύτηκε τη θεά Νεφέλη, από την οποία απέκτησε δυο χαριτωμένα παιδιά, τον Φρίξο και την Έλλη. Αλλά αργότερα ο άπιστος σύζυγος εγκατέλειψε τη Νεφέλη και παντρεύτηκε την κόρη του Κάδμου Ινώ, μια δύστροπη και κακιά γυναίκα. Κοντά στη μητριά τους η ζωή των παιδιών έγινε ανυπόφορη. Τη βαθιά αποστροφή της σ' αυτά την έδειχνε καθημερινά, καταπιέζοντας και βασανίζοντάς τα με τον πιο σκληρό και απάνθρωπο τρόπο.

Η πέτρινη καρδιά της δε συγκινούνταν ποτέ ούτε από τα παρακάλια ούτε από τα δάκρυα των αθώων εκείνων παιδιών. Η παρουσία τους πίστευε ότι στεκόταν εμπόδιο στην οικογενειακή της ευτυχία. Γι' αυτό πήρε την απόφαση να τα βγάλει από τη μέση. Περίμενε λοιπόν την κατάλληλη ευκαιρία, που δεν άργησε να έρθει.

Κάποτε έπεσε πείνα (λιμός) στη Βοιωτία. Κι αυτό γιατί η Ινώ διέταξε κρυφά να βάλουν σε φούρνο και να ψήσουν όλους τους σπόρους των δημητριακών που σκόπευαν να σπείρουν εκείνη τη χρονιά. Αποτέλεσμα ήταν να μη φυτρώσουν τα σπαρτά. Ο Αθάμας έστειλε απεσταλμένους στο μαντείο των Δελφών, για να ρωτήσουν τι έπρεπε να κάνει για ν' αποσοβηθεί το κακό. Αλλά η Ινώ δωροδόκησε τους απεσταλμένους, παραγγέλλοντάς τους να πουν ότι τάχα το μαντείο έδωσε εντολή να θυσιαστούν τα παιδιά της Νεφέλης.

Η σατανική γυναίκα κατάφερε, τελικά, να πείσει τον Αθάμα ότι, αν τα θυσίαζε, το κακό θα σταματούσε και οι θεοί θα ξανάφερναν στη χώρα του την προηγούμενη ευφορία της γης κι ευτυχία. Κι εκείνος, ανόητος κι ευκολόπιστος καθώς ήταν, έπεσε εύκολα στα δίχτυα της παμπόνηρης γυναίκας, την πίστεψε και δέχτηκε να θυσιαστούν τα παιδιά του. Μα ο Δίας, άγρυπνος, παρακολουθούσε τα γεγονότα στο παλάτι του άστοργου πατέρα, που έγινε ένα άβουλο παιχνίδι στα χέρια της γυναίκας του, ενώ, σαν βασιλιάς που ήταν, έπρεπε να έχει το σθένος και τη βούληση για να κυβερνά με σύνεση το λαό του.

Ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων δεν μπορούσε να βλέπει κατάφορες αδικίες σε βάρος ανήμπορων υπάρξεων, όπως εκείνα τ' αθώα παιδιά. Έστειλε λοιπόν αμέσως την πραγματική μάνα των παιδιών, τη Νεφέλη, με το φτερωτό του κριάρι, που είχε χρυσόμαλλη προβιά. Τη στιγμή που η σκληρή μητριά ήταν έτοιμη να πνίξει τα παιδιά, η μάνα τους τ' άρπαξε, τα έβαλε πάνω στο ιερό κριάρι του Δία, που είχε ανθρώπινη λαλιά, και τα γλίτωσε. Πέταξαν ψηλά διασχίζοντας το Αιγαίο πέλαγος.

Καθώς περνούσαν πάνω από το στενό της θάλασσας, που ενώνει την Προποντίδα με το Αιγαίο, τα παιδιά χαίρονταν, απολαμβάνοντας τα ωραία τοπία που έβλεπαν. Από τη φυλακή τους ξαφνικά βρέθηκαν στον ελεύθερο κόσμο, από τα βασανιστήρια στην ξεγνοιασιά που προσφέρει πάντα η μητρική αγάπη και η στοργή και από την αδικία των ανθρώπων στη δικαιοσύνη του θεού. Το κριάρι πετούσε εκεί που αυτό ήθελε· ήξερε το δρόμο του. Τα παιδιά αφήνονταν σ' αυτό το υπέροχο ταξίδι χωρίς να σκέφτονται τίποτα, με ανοιχτές όλες τους τις αισθήσεις, για ν' απολαμβάνουν το σοφό συνταίριασμα των καταπράσινων αυλών, της ολογάλανης θάλασσας και του ολόχρυσου ήλιου, που τρεμόπαιζε καθώς βουτούσε από ψηλά στον ακύμαντο καθρέφτη της θάλασσας.

Μα -είναι αλήθεια- όλα τ' ανθρώπινα έχουν όρια· έχουν τοπική και χρονική διάρκεια. Έτσι και η χαρά των παιδιών δεν κράτησε πολύ. Γιατί το κορίτσι σε μια στιγμή έχασε την ισορροπία του, έπεσε στη θάλασσα και εκεί άφησε την τελευταία του πνοή. Η θάλασσα, που πριν από λίγο απολάμβανε με πάθος, έγινε ο υγρός τάφος του. Γι' αυτό το στενό αυτό της θάλασσας, όπου έπεσε η Έλλη, ονομάστηκε Ελλήσποντος, δηλαδή πόντος, θάλασσα της Έλλης. Ο Φρίξος ένιωσε βαθιά θλίψη για τον άτυχο χαμό της αδερφής του.

Μα ποιος μπορούσε να πάει ενάντια στις θεές Μοίρες, που ρυθμίζουν και καθορίζουν όλα τ' ανθρώπινα; Η διάρκεια της ζωής του κοριτσιού ήταν προκαθορισμένη, καθώς επίσης και οι συνθήκες και ο τρόπος του θανάτου του. Θα γλίτωνε απ' τα χέρια της άπονης μητριάς, αλλά θα έφτανε στο τέλος η ζωή της μέσα στα βαθιά νερά της θάλασσας. Ωστόσο, οι θνητοί άνθρωποι εύκολα δεν μπορούν ν' αποχωριστούν τ' αγαπημένα τους πρόσωπο, εύκολα δε συνηθίζουν στ' ανελέητα χτυπήματα της Μοίρας. Έτσι κι ο Φρίξος, στα κατάβαθα της ψυχής του, ένιωσε μια μεγάλη απογοήτευση, μοναξιά απέραντη. Όλα γι' αυτόν ξαφνικά έγιναν ανούσια, δίχως νόημα. Για μια στιγμή πέρασε από το μυαλό του η ιδέα ν' αφήσει τον εαυτό του να πέσει κι αυτός στα βαθιά νερά της θάλασσας, ακολουθώντας στο ταξίδι για τον Κάτω Κόσμο την αγαπημένη και μονάκριβή του αδερφή.

Μα το κριάρι, που κατάλαβε τις σκέψεις του και διαισθάνθηκε τις προθέσεις του, μίλησε μ' ανθρώπινη λαλιά. Τo θεϊκό ζώο έδωσε θάρρος και κουράγιο στο παλικάρι, αισιοδοξία για τη ζωή. "Οι θεοί τα κανονίζουν όλα", του είπε. "Όλοι έχουμε μια αποστολή στη γη· αυτή την αποστολή πρέπει να εκπληρώσουμε".

Έτσι, συνεχίζοντας το ταξίδι ο Φρίξος, έφτασε στην Κολχίδα, στην απόμακρη χώρα του Καύκασου, όπου βασίλευε ο γιος του Ήλιου Αιήτης, αδερφός της Πασιφάης (βασίλισσας της Κρήτης) και της μάγισσας Κίρκης. Στη χώρα εκείνη του Αιήτη οι ακτίνες του ήλιου αναπαύονταν και ξανά ξυπνούσαν, στο αδιάκοπο κυνήγι της μέρας και της νύχτας. Ο Αιήτης υποδέχτηκε εγκάρδια τον Φρίξο και τον φιλοξένησε. Αργότερα του έδωσε την κόρη του Χαλκιόπη για γυναίκα. Έτσι την έλεγαν, γιατί είχε "χάλκινο πρόσωπο". Το κριάρι όμως προοριζόταν απ' την αρχή για θυσία. Γι' αυτό ο Φρίξος το πρόσφερε στον Φύξιο Δία, που ήταν προστάτης των δραπετών και το χρυσόμαλλο δέρας (προβιά) το παρέδωσε στον πεθερό του, για να το φυλάξει. Ο Αιήτης το κρέμασε σε μια βελανιδιά στο ιερό του Άρη κι έβαλε για φύλακά του ένα δράκοντα, πελώριο φίδι, που πάντα έμεινε άγρυπνο και δεν επέτρεπε σε κανέναν να περάσει. Ήταν ικανό να περιτυλίξει ένα μεγάλο καράβι μαζί με όλο του το πλήρωμα.

ΤΟ ΚΑΡΑΒΙ "ΑΡΓΩ" ΚΑΙ ΤΟ ΠΛΗΡΩΜΑ ΤΟΥ

Ο Ιάσονας λοιπόν καταγόταν, όπως προαναφέρθηκε, από την ίδια γενιά του Φρίξου. Ο πατέρας του Αθάμας ήταν αδερφός του Σαλμονέα, παππού του Ιάσονα. Κοινός γενάρχης: ο Αίολος. Γι' αυτό ο Πελίας επινόησε το σατανικό εκείνο σχέδιο, για την αποστολή του Ιάσονα στην Κολχίδα και, παράλληλα, για την εξόντωσή του. Θέλησε να τον παρουσιάσει σαν ηθικά υπεύθυνο για την ικανοποίηση της ψυχής του Φρίξου, που ζητούσε, τάχα, να επιστρέψει το χρυσόμαλλο δέρας στην οικογένεια των απόγονων του Αιόλου, αφού ο ίδιος, λόγω ηλικίας, ήταν αδύνατο να αναλάβει μια τέτοια αποστολή.

Ο Ιάσονας, καθώς ήταν θαρραλέος και ριψοκίνδυνος χαρακτήρας και η πείρα της ζωής του έλειπε, που θα μπορούσε να τον βοηθήσει να δει και να σταθμίσει τους κινδύνους, δέχτηκε με προθυμία την πρόταση του θείου του και άρχισε τις σχετικές προετοιμασίες. Μια τέτοια μακρινή και επικίνδυνη αποστολή, για να έχει επιτυχία, χρειαζόταν ένα γοργό και ανθεκτικό καράβι και πλήρωμα με παλικαριά που θα αψηφούσαν τους κινδύνους και θα ήταν έτοιμα ακόμα και τη ζωή τους να θυσιάσουν γι' αυτόν το σκοπό.

Πώς όμως ένας άπειρος νέος, χωρίς τεχνικές και ναυτικές γνώσεις, θα μπορούσε να κατασκευάσει ένα τέτοιο καράβι; Και με ποια κίνητρα θα ήταν δυνατό να πείσει και έτσι να συγκεντρώσει τους συντρόφους του πληρώματος;

Η Αθηνά, η θεά της σοφίας, προστάτιδα της γενιάς των απόγονων του Αιόλου, προσφέρθηκε αμέσως να βοηθήσει. Με τις αλάνθαστες υποδείξεις της και την άγρυπνη επιστασία της έγινε το έργο. Η ίδια, άλλωστε, έκοψε ξύλο από την περίφημη "Δωδωνέα δρυ", ιερή βελανιδιά, που είχε την ιδιότητα να μιλά, και το έδωσε στον Ιάσονα, για να το χρησιμοποιήσει, μαζί με ξύλα κουκουναριών από το Πήλιο, για την κατασκευή του καραβιού. Μ' αυτόν τον τρόπο θα ήταν δυνατό να γνωρίζουν από πριν τους επικείμενους κινδύνους της θάλασσας, αφού το θαυματουργό ξύλο θα τους προειδοποιούσε σχετικά. Η ίδια θεά ύφανε επίσης από μόνη της τα πανιά του καραβιού και μύησε με προθυμία στη ναυτική τέχνη τα παλικαριά του πληρώματος. Υποσχέθηκε, τέλος, ότι θα συνοδεύσει η ίδια την αποστολή, για να δείχνει το δρόμο που έπρεπε ν' ακολουθηθεί.

Το καράβι κατασκευάστηκε, σύμφωνα με την παράδοση που τότε επικρατούσε, για πενήντα κωπηλάτες. Πρωτομάστορας ήταν ο ξυλουργός Άργος, γι' αυτό και ονομάστηκε "ΑΡΓΩ". Άλλωστε, στην αρχαία ελληνική γλώσσα η λέξη "αργός" έχει τελείως διαφορετική σημασία απ' ό,τι στη σημερινή της χρήση. Σημαίνει "ταχύς, γρήγορος". Και πραγματικά. Η "Αργώ" είχε όλες τις αρετές: Ήταν ανθεκτική στα κύματα, εύστροφη και γρήγορη.

Ο Ιάσονας μετά έστειλε κήρυκες σ' όλη την Ελλάδα για να ζητήσει παλικάρια ικανά για να στελεχώσουν το καράβι. Για μια τέτοια αποστολή τα κίνητρα, φυσικά, δεν ήταν μονάχα ηθικά, δηλαδή η ενεργός συμπαράσταση στην αποκατάσταση της δικαιοσύνης και η αλληλεγγύη σε κάποιον ομόφυλο για την επιτυχία ενός απώτερου στόχου του. Μπορούσαν να είναι πολλά και διάφορα, ανάλογα με τις πεποιθήσεις, την ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα και τις επιδιώξεις του καθενός. Ωστόσο, υπήρχε κάτι κοινό στους ανθρώπους της εποχής εκείνης. Η λαχτάρα για την περιπέτεια. Η περιπέτεια για την περιπέτεια. Η γνώση για τη γνώση. Το καινούριο, το άγνωστο, το απόμακρο, το πρωτόγνωρο, με την πηγαία ομορφιά και την ακαταμάχητη μαγεία που ασκούν στην ψυχή του ανθρώπου, τραβούσαν, σαν μαγνήτης, τους Έλληνες εκείνης της εποχής, που πιθανότατα, μπορεί να χρονολογηθεί γύρω στο 13ο αιώνα π.Χ., έναν αιώνα δηλαδή πριν από την περίφημη τρωική εκστρατεία.

Οι αντιλήψεις, άλλωστε, που επικρατούσαν τότε, καλλιεργούσαν τις φιλοδοξίες του λαού για υπερπόντιες αναζητήσεις, για μια καλύτερη τύχη. Καθώς τέτοια ταξίδια, με τα πενιχρά τεχνολογικά δεδομένα που διέθεταν και την πειρατεία που οργίαζε, ήταν επικίνδυνα και επίπονα, όσοι είχαν την απαραίτητη τόλμη και το κουράγιο ν' αναλάβουν και να φέρουν σε αίσιο πέρας μια τέτοια αποστολή, εκτός των υλικών οφελών που είχαν, συγκέντρωναν την εκτίμηση, το σεβασμό και την αναγνώριση όλων, μικρών και μεγάλων. Τους αποδίδονταν τιμές ηρώων και η δόξα τους δεν είχε πρόσκαιρο χαρακτήρα. Τους ακολουθούσε και μετά το θάνατό τους. Αλλά η δόξα εκείνη της επιτυχίας δε θα έμενε μονάχα σ' αυτόν το θνητό κόσμο. Θ' ακολουθούσε τους ήρωες και στον Άδη, όπου η ζωή ήταν αιώνια.

Αυτά λοιπόν τα κίνητρα πυροδότησαν τον ενθουσιασμό πολλών εκλεκτών νέων απ' όλα τα μέρη της Ελλάδας, που έσπευσαν να καταταγούν στο πλήρωμα της Αργώς. Τελικά επιλέχτηκαν 50 απ' αυτούς, οι ικανότεροι, μερικοί από τους οποίους ήταν ημίθεοι, δηλαδή είχαν θεϊκή καταγωγή. Ενδεικτικά μπορούν ν' αναφερθούν οι γιοι του Δία Ηρακλής και Διόσκουροι (Κάστορας και Πολυδεύκης), οι γιοι του Ποσειδώνα Εύμαινος από το Ταίναρο και Περικλύμενος από την Πύλο και οι δίδυμοι από τη Μεσσηνία Ίδας και Λυγκέας, οι γιοι του Ερμή Εχίονας και Έρυτος, ο Αιθαλίδης, κήρυκας των Αργοναυτών, οι γιοι του Απόλλωνα Φιλάμμονας (που ήταν αοιδός) και Ίδμονας (που ήταν μάντης). Επίσης πήραν μέρος ο Ορφέας, ο θεσπέσιος μουσικός από τη γενιά του Απόλλωνα ο μάντης Μόψος, που τον είχε διδάξει ο Απόλλωνας, ο Πηλέας και ο Τελαμώνας, γιοι του Αιακού και εγγονοί του Δία, ο Άδμητος, που ήταν ξάδερφος του Ιάσονα και μάλιστα και ο γιος του Πελία Άκαστος, που ήρθε χωρίς τη θέληση του πατέρα του.

Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ

Μόλις τελείωσε η κατασκευή του καραβιού και ο εφοδιασμός του με τ' αναγκαία τρόφιμα και το νερό, καθώς και ο εξοπλισμός του, ο Ιάσονας πρότεινε στους συντρόφους του να εκλέξουν έναν αρχηγό της αποστολής. Ανεπιφύλακτα όλοι τους τότε πρότειναν τον ίδιο κι εκείνος, ικανοποιημένος για την τιμή που του έκαναν, αλλά και με υψηλό αίσθημα ευθύνης για την τύχη των συντρόφων του, προσευχήθηκε στους θεούς, για να έχουν την εύνοια και συμπαράστασή τους. Ύστερα πάνω σ' έναν πρόσφατα χτισμένο βωμό πρόσφεραν θυσίες στο θεό της επιβίβασης, τον Εμβάσιο Απόλλωνα και ο Ορφέας, που γνώριζε καλύτερα απ' όλους τους θνητούς το δρόμο προς τον Κάτω Κόσμο και τον επάνω, έψαλε, σαν προανάκρουσμα, ένα θεσπέσιο ύμνο για τη Νύχτα. Αυτό δήλωνε πως θ' άρχιζε ένα ταξίδι ιδιαίτερα ιερό, με άμεση επαφή με πνεύματα και υπερκόσμιες δυνάμεις.

Μόλις τέλειωσε αυτή η επιβλητική ιεροτελεστία, οι Αργοναύτες επιβιβάστηκαν στο γερό σκαρί, σήκωσαν την άγκυρα, άνοιξαν τα πανιά και άρχισαν ν' ανοίγονται στο πέλαγος, σκίζοντας τα νερά, κάτω από τις επευφημίες και τις ευχές των συγγενών και φίλων τους κι ολόκληρου λαού, που συγκεντρώθηκε για να δει το μοναδικό και ανεπανάληπτο θαύμα της τεχνολογίας εκείνης της εποχής.

Στην αρχή το ταξίδι ήταν ωραίο. Η "Αργώ" γλιστρούσε πάνω στον καθρέφτη της θάλασσας, ανάμεσα σ' ένα σμήνος από γλάρους, με χίλιους σχηματισμούς στο πέταγμά τους και τις τσιριχτές τους φωνές που δημιουργούσαν σωστό πανδαιμόνιο. Τα δελφίνια προσπαθούσαν να ξεπεράσουν το υπέροχο καράβι, αλλά, μαγεμένα από τη θεσπέσια μουσική του Ορφέα, του Θρακιώτη ποιητή και αξεπέραστου τεχνίτη της λύρας, έμειναν ξοπίσω ξεχασμένα. Το δροσερό αγεράκι της θάλασσας φούσκωνε γλυκά τα πανιά και χάιδευε απαλά τα μαλλιά και τα πρόσωπα των παλικαριών, γεμίζοντας τις καρδιές τους μ' ελπίδες και όνειρα πολλά. Οι πανέμορφες κόρες του γερο Νηρέα, οι γλυκόθωρες Νηρηίδες, έφυγαν απ' τα παλάτια του πατέρα τους, που βρίσκονταν στο βυθό της θάλασσας, και βγήκαν στην επιφάνεια, για ν' απλώσουν πάνω τους τη γλυκάδα της ηρεμίας και την ομορφιά του ξέγνοιαστου ταξιδιού. Και ο άλλος θαλασσινός θεός, ο γερο Πρωτέας, πιστός όπως πάντα στο έργο του, σαλαγούσε τα κοπάδια των κυμάτων του Ποσειδώνα μέσα στις σκοτεινές κοιλάδες και χαράδρες της θάλασσας, για να μην ενοχλούν το θεϊκό καράβι. Πότε πότε τα έβγαζε στις ακρογιαλιές για να ξαποστάσουν κι εκεί ήξερε πολύ καλά τον τρόπο να τ' αποκοιμίζει.

ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ

Μα ξαφνικά πήρε εντολή απ' το μεγάλο αφεντικό της θάλασσας να ξαμολήσει τα κοπάδια των κυμάτων στο πέλαγος. Ο γερο Πρωτέας -όπως πάντα- και τώρα υπάκουσε. Οι Νηρηίδες, τρομαγμένες, βιάστηκαν να γυρίσουν στο παλάτι τους. Οι άνεμοι όρμησαν σαν θεριά έτοιμα να κατασπαράξουν τ' ανύποπτα θύματά τους και η "Αργώ" μια ανέβαινε -θαρρείς- στα ουράνια και μια κατέβαινε στα βαθιά πηγάδια της θάλασσας. Οι ναύτες έκαναν υπεράνθρωπο αγώνα για τη σωτηρία του καραβιού, που ίσως να μην μπορούσε να πραγματοποιήσει την αποστολή του, εάν δεν επέμβαιναν η Αθηνά και η Ήρα, για να καταλαγιάσουν λίγο τους ορμητικούς ανέμους και να οδηγήσουν το μαγικό σκαρί με όλο του το πλήρωμα στο νησί του Ήφαιστου, στη Λήμνο. Εκεί ο τεχνίτης θεός είχε το περίφημο εργαστήρι του.

Μα, μόλις οι Αργοναύτες πάτησαν το πόδι τους στη στεριά, αντίκρισαν ένα πολύ παράξενο και εντυπωσιακό θέαμα: Ένα πλήθος από νέες και όμορφες γυναίκες έτρεχαν, οπλισμένες να τους αντιμετωπίσουν. Μπροστά πήγαινε η βασίλισσά τους, που ξεχώριζε για την ομορφιά και το παράστημά της. Ο Ιάσονας τη συμπάθησε, το ίδιο και αυτόν εκείνη. Έκαναν λοιπόν μια συμφωνία να μη γίνει χρήση όπλων και από τις δυο μεριές· απεναντίας το γεγονός του ερχομού των παλικαριών να γιορταζόταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Λίγο αργότερα πληροφορήθηκαν ότι ο πληθυσμός του νησιού αποτελούνταν μονάχα από γυναίκες. Κάποτε όλες αυτές οι γυναίκες ξεσηκώθηκαν εναντίον των αντρών τους, που τις παραμελούσαν και γλεντούσαν με τις παλλακίδες και τους σκότωσαν όλους. Την ίδια τύχη είχαν και οι παλλακίδες. Κι αυτό γιατί η Αφροδίτη, θυμωμένη που έδειχναν ψυχρότητα και αποστροφή προς τους άνδρες τους και δεν τιμούσαν όπως έπρεπε τη θεά, τις τιμώρησε δίνοντάς τους μια απαίσια μυρωδιά, που προκαλούσε την αποστροφή των ανδρών τους.

Ο εξολοθρεμός λοιπόν όλου του αρσενικού πληθυσμού του νησιού θεωρήθηκε ως μεγάλο ανοσιούργημα και από τότε το νησί έδερνε μια κατάρα και ένα κακό, ίσως το πιο μεγάλο απ' όσα ήταν μέχρι τότε γνωστά, πλανιόταν πάνω του. Η Υψιπύλη, που έγινε τότε η βασίλισσα του νησιού, έσωσε μονάχα ένα ανδρικό πλάσμα: τον πατέρα της Θόαντα, που τον έβαλε μέσα σ' ένα κιβώτιο και τον έριξε στη θάλασσα. Μαζί μ' αυτόν εγκατέλειψαν το νησί και οι αρσενικοί τοπικοί θεοί, οι Κάβειροι. Από τότε κυριάρχησαν οι γυναίκες και άντρας δεν πάτησε το πόδι του ποτέ εκεί.

Οι γυναίκες λοιπόν αυτές, πυρωμένες από τη μακροχρόνια στέρηση του άνδρα, μόλις είδαν τα παλικάρια, θεώρησαν ότι ήταν η ευκαιρία της ζωής τους να σβήσουν το πάθος του κορμιού τους. Μάλωναν, μάλιστα, μεταξύ τους για το ποια ποιον θα πάρει. Ο Ιάσονας έπεσε θύμα της όμορφης Υψιπύλης και έγινε σκλάβος της. Στην ερωτική αγκαλιά της ξέχασε το χρυσόμαλλο δέρας, το θρόνο, τη δόξα, ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό. Δυο ολόκληρα χρόνια οι Αργοναύτες δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να τρώνε, να πίνουν και να ερωτοτροπούν κάτω από τη σκιά των πεύκων με τις αχόρταγες Λημνιάδες.

Μόνο ο Ηρακλής αρνήθηκε από την αρχή να πάρει μέρος σ' αυτό το πανηγύρι της ξεγνοιασιάς και της κραιπάλης. Έμεινε μόνος του στο καράβι και προσπαθούσε διαρκώς να συνετίσει τους συντρόφους του, και ιδιαίτερα τον Ιάσονα, υπενθυμίζοντάς τους την αποστολή τους και τονίζοντας το ξεστράτισμά τους και την ηθική αναλγησία που τους χαρακτήριζε. Μπροστά όμως στα θέλγητρα του έρωτα, κανένας τους δεν ήθελε ν' ακούσει.

Μια μέρα ο Ηρακλής, νιώθοντας να εξαντλείται πια η υπομονή του, αποφασισμένος να εγκαταλείψει τους συντρόφους του και να γυρίσει πίσω στην πατρίδα, είπε σε έντονο ύφος στον Ιάσονα ότι έπρεπε επιτέλους να σταματήσει αυτή η αμεριμνησία και η απραγία, που είχε παραλύσει το κορμί και την ψυχή τους. "Άλλος είναι ο στόχος μας", είπε ο γιος της Αλκμήνης, "για τον οποίο έχουμε εγκαταλείψει την πατρίδα μας, την οικογένειά μας, τους συγγενείς και φίλους μας και όχι για να κάνουμε απιστίες στις γυναίκες μας". Ο Ιάσονας τον άκουσε με προσοχή.

Σκέφτηκε ότι είχε δίκιο με τα λεγόμενά του. Και οι θεές Ήρα και Αθηνά του επισήμαναν την ξεχασμένη αποστολή. Συνήλθε. Συγκέντρωσε τους συντρόφους του και τους ζήτησε να εγκαταλείψουν πια τη Λήμνο. Αν και η πρότασή του δεν άρεσε σε κανέναν, αναγκάστηκαν όλοι να εγκαταλείψουν την ξέγνοιαστη ζωή του νησιού και να μπαρκάρουν στο καράβι. Η Αφροδίτη ήταν όμως πια πολύ ικανοποιημένη που την τίμησαν ομαδικά και η κατάρα που έδερνε το νησί μέχρι τότε έφυγε, με την παρέμβαση της θεάς. Ο τόπος ξαναβρήκε τη δημογραφική του ισορροπία, αφού από τους Αργοναύτες γεννήθηκαν και αρσενικά παιδιά. Ο ίδιος μάλιστα ο Ιάσονας απέκτησε από την Υψιπύλη δυο γιους: τον Εύηνο και τον Θόαντα το νεότερο. Από τη Λήμνο η "Αργώ" έφτασε στη γειτονική Σαμοθράκη.

Το νησί αυτό φημιζόταν για τις μυστηριακές θρησκευτικές τελετές του και, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής εκείνης, όσοι κατάφερναν να μυηθούν στα μυστήρια αυτά, είχαν καλή τύχη στη ζωή τους και ιδιαίτερα καλό ταξίδι στη θάλασσα και στις εκστρατείες. Ήθελαν λοιπόν ο Ιάσονας, ο Ηρακλής, οι Διόσκουροι και ο Ορφέας να μυηθούν, από τους εκεί ιερείς, στα μυστήρια και να πάρουν μέρος στην αποκάλυψη των μεγάλων θεών. Ήταν, άλλωστε, αυτό και συμβουλή της Ήρας και Αθηνάς. Κατά τη λιγόχρονη παραμονή της "Αργώς" στο νησί, έγινε η επιθυμητή μύηση. Τα παλικάρια για να ευχαριστήσουν τους ιερείς για το ανεκτίμητο έργο τους, τους χάρισαν πιθάρια γεμάτα τρόφιμα.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΥΖΙΚΟΣ

Αφού πέρασαν το στενό της θάλασσας που ενώνει το Αιγαίο πέλαγος με την Προποντίδα, που φέρει την ονομασία "Ελλήσποντος" (γιατί εκεί έπεσε απ' το φτερωτό κριάρι η Έλλη και πνίγηκε), έφτασαν στα νότια παράλια της Προποντίδας, στην Κύζικο, όπου κατοικούσαν οι Δολίονες, ένας λαός ειρηνικός, με επικεφαλής το βασιλιά του Κύζικο, που ήταν στην ηλικία, περίπου, του Ιάσονα και είχε πάρει κάποτε την προειδοποίηση από τους θεούς να υποδεχτεί εγκάρδια τους ήρωες που θα έφταναν στη χώρα του.

Όταν οι Αργοναύτες έφτασαν εκεί, έτρεξαν αμέσως οι ντόπιοι κάτοικοι να τους υποδεχτούν. Τότε ο Κύζικος γιόρταζε το "μήνα του μέλιτος" με τη γυναίκα του. Στην πόλη επικρατούσε παντού χαρά και κέφι, γλέντι ξέφρενο. Τα παλικάρια ένιωσαν τόσο άνετα, σαν να ήτανε στην πατρίδα τους και σαν να γνωρίζονταν με τους κατοίκους της πόλης χρόνια πολλά. Αφού όμως έφαγαν, ήπιαν και ξαπόστασαν λίγο, σκέφτηκαν ν' ανεβούν σ' ένα βουνό της περιοχής εκείνης, το Δίνδυμο, που ήταν αφιερωμένο στη μητέρα των θέων, κι εκεί να προσφέρουν θυσίες. Έτσι, αποφάσισαν οι περισσότεροι ν' ανεβούν στο βουνό και μερικοί να μείνουν στο καράβι, να το φυλάγουν. Ανάμεσα στους τελευταίους ήταν και ο Ηρακλής.

Δεν πέρασε όμως κάμποση ώρα που τα παλικάρια ξεκίνησαν για το βουνό και αυτοί που έμειναν κοντά στο καράβι ήρθαν αντιμέτωποι με κάτι τερατόμορφα όντα με έξι χέρια, με τα οποία ξεκολλούσαν από τα βουνά τεράστιους βράχους και τους πετούσαν στον όρμο όπου ήταν αγκυροβολημένη η "Αργώ". Στόχος τους ήταν να γεμίσουν με δαύτους την απόσταση της θάλασσας που χώριζε τη στεριά από το καράβι και στη συνέχεια να μπουν στο καράβι και ν' αρπάξουν ό,τι θα έβρισκαν μέσα σ' αυτό. Αλλά ο Ηρακλής πετάχτηκε αμέσως πάνω κι αδράχνοντας μερικά βέλη από τη φαρέτρα του, τα έριξε σημαδεύοντας καταπάνω τους, με αποτέλεσμα να σκοτώσει μερικά απ' αυτά τα φοβερά τέρατα. Βλέποντας, τότε, τα υπόλοιπα τον κίνδυνο, γύρισαν πίσω και το έβαλαν στα πόδια.

Σε λίγο ήρθαν αντιμέτωπα με τους Αργοναύτες που επέστρεφαν από το βουνό. Στη συμπλοκή που έγινε ανάμεσά τους, η κτηνώδης δύναμη των τεράτων υποτάχτηκε στη δύναμη της φρόνησης των παλικαριών. Σε λίγο τα ανθρωπόμορφα τέρατα κείτονταν όλα σκοτωμένα, γεγονός που πανηγύρισαν έξαλλα οι Δολίονες, γιατί θα απαλλάσσονταν οριστικά από τους κακούς τους γείτονες, που πολλές φορές τους ενοχλούσαν.

Αφού έφτασαν τα παλικάρια στο καράβι, αποχαιρέτησαν τους φιλόξενους Δολίονες και άνοιξαν πανιά. Μα, σαν νύχτωσε, οι άνεμοι τους ξανάφεραν πίσω, χωρίς να το καταλάβουν. Ξαναβρέθηκαν στη χώρα των Δολιόνων, οι οποίοι δεν τους αναγνώρισαν, γιατί δεν μπορούσαν να βάλουν με το μυαλό τους ότι θα ήταν δυνατό να γυρίσουν πίσω τα παλικάρια, αφού πριν από λίγο είχαν αποχαιρετηθεί. Αλλά κι ούτε εκείνοι κατάλαβαν ότι βρίσκονταν στην ίδια περιοχή όπου οι Δολίονες τους φιλοξένησαν. Έτσι, αλληλοεπιτέθηκαν, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί στη μεταξύ τους σύγκρουση ο Κύζικος.

Μόλις ξημέρωσε, πρώτοι οι Αργοναύτες κατάλαβαν το τραγικό τους σφάλμα και άρχισαν να μοιρολογούν για το εξαίσιο παλικάρι που, άθελά τους, σκότωσαν. Στο μοιρολόι εκείνο, που κράτησε τρεις ολόκληρες μέρες, συμμετείχε και όλος ο λαός των Δολιόνων. Μα το κακό δε σταμάτησε εδώ. Η βασίλισσα Κλείτη, μη μπορώντας ν' αντέξει την απώλεια του αγαπημένου της, κρεμάστηκε. Ακόμα κι οι Νύμφες θρήνησαν τη νεαρή γυναίκα. Από τα πολλά τους δάκρυα ξεπήδησε η πηγή Κλείτη.

Οι Αργοναύτες αναγκάστηκαν να μείνουν καθηλωμένοι στη χώρα των Δολιόνων δώδεκα μέρες, γιατί φυσούσαν αντίθετοι άνεμοι, που τους εμπόδιζαν να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Τη δωδέκατη μέρα ο μάντης Μόψος, ακούγοντας τη φωνή της Αλκυόνας, του θρηνητικού πουλιού, συμβούλεψε τον Ιάσονα να εξιλεώσουν τη Ρέα, τη μητέρα των θεών. Γι' αυτό τα παλικάρια αναγκάστηκαν να ξανανεβούν στο βουνό Δίνδυμο, για να προσφέρουν θυσίες.

Ο ΜΑΝΤΗΣ ΦΙΝΕΑΣ

Μετά οι άνεμοι άρχισαν να φυσούν ευνοϊκοί και η "Αργώ" συνέχισε το ταξίδι της. Ο επόμενος σταθμός ήταν η χώρα της Μυσίας. Εκεί οι Αργοναύτες έχασαν τον Ύλα, ένα ωραίο παλικάρι, που πήγε για να κουβαλήσει νερό από τις πηγές των Νυμφών και δεν ξαναγύρισε. Ήταν όλοι σίγουροι ότι οι Νύμφες, θαμπωμένες από την ομορφιά του, τον άρπαξαν και τον έκρυψαν σε κάποια κρησφύγετό τους. Μα δεν μπορούσαν έτσι να σηκωθούν να φύγουν, χωρίς να εξαντληθούν όλες τους οι ελπίδες.

Γι' αυτό ο Ηρακλής και ο Πολύφημος πήγαν να τον ψάξουν. Μάταια όμως. Δεν τον βρήκαν πουθενά και αναγκάστηκαν να γυρίσουν άπρακτοι στο καράβι.

Ο επόμενος σταθμός των Αργοναυτών ήταν η χώρα των Βεβρύκων, η μεταγενέστερη Βιθυνία, στην ακτή του Μαρμαρά. Εκεί ο Πολυδεύκης, ένα από τα παλικάρια της "Αργώς", νίκησε στις γροθιές τον Άμυκο, τον κυρίαρχο της περιοχής και κάτοχο της πηγής από την οποία τα παλικάρια θέλησαν να πάρουν νερό. Ο Πολυδεύκης τον ανάγκασε τότε να ορκιστεί στον Ποσειδώνα ότι στο εξής δε θα ενοχλήσει κανένα ξένο, που θα τύχαινε να έρθει για να πάρει νερό. Οι κάτοικοι της χώρας εκείνης δεν έδειξαν καμιά διάθεση να φιλοξενήσουν τους ήρωες, γι' αυτό και εκείνοι αναγκάστηκαν, αφού έκαναν τον απαραίτητο ανεφοδιασμό νερού, ν' ανοίξουν πανιά γι' άλλο σταθμό.

Απέναντι ακριβώς από τη χώρα των Βεβρύκων, στην ευρωπαϊκή ακτή της Προποντίδας, κοντά στους Θυνίους της Θράκης, υπήρχε μια αρχαία πόλη: η Σαλμυδησσός. Εκεί ζούσε ένας γέρος μάντης, ο Φινέας. Μια τραγική φιγούρα, θύμα αθώο της οργής των θεών. Είχε το χάρισμα από τον Απόλλωνα να γνωρίζει πώς είναι δυνατό να τρυπώσει κανείς στον Άδη και να έχει τη δυνατότητα επιστροφής. Το μυστικό όμως αυτό κάποτε το ανακοίνωσε στον Φρίξο, όταν ο τελευταίος, πάνω στο φτερωτό κριάρι, πέρασε και από εκεί. Παράλληλα, φανέρωνε στους θνητούς το μέλλον μέχρι το έσχατό του τέλος. Γι' αυτό ο Δίας τον τιμώρησε με τον πιο φριχτό και απάνθρωπο τρόπο. Αφού τον τύφλωσε εντελώς, τον υπέβαλλε καθημερινά σε μια φοβερή και ατέλειωτη δοκιμασία. Έστειλε κάτι τέρατα με μορφή γυναίκας και σώμα γύπα, τις Άρπυιες, που έρχονταν κι άρπαζαν από τα χέρια και το στόμα του τις τροφές, όποτε αυτός καθόταν να γευματίσει, και όσες δεν μπορούσαν ν' αρπάξουν, τις κόπριζαν και τις έκαναν ν' αναδίνουν μια τόσο απαίσια μυρωδιά, που ήταν αδύνατο ο τυφλός μάντης ν' αντέξει να τις φάει.

Σ' αυτόν λοιπόν το χαρισματικό μάντη ήθελαν να πάνε τα παλικάρια, για να τον ρωτήσουν με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να πετύχουν το στόχο τους. Μόλις έφτασαν εκεί, βρήκαν τον Φινέα ξαπλωμένο στο στρώμα και τη γυναίκα του Εριχθώ (που ήταν θεότητα του Άδη) να του παραστέκεται. Εξαντλημένο από την πείνα, ένα σώμα λιπόσαρκο, ίδιο με νεκρού, προσπαθούσε, ακουμπώντας σ' ένα ραβδί, να σηκωθεί, στο άκουσμα της φωνής των παλικαριών. Ήξερε πολύ καλά το μέλλον τους, αλλά και το μέλλον το δικό του, που εξαρτιόταν άμεσα από την εκεί παρουσία τους. Σύμφωνα με της Μοίρας τα γραμμένα, οι γιοι του θεού Βορέα Κάλαης και Ζήτης, που ήταν κουνιάδοι του μάντη και ανήκαν στην αποστολή της "Αργώς", θα τον απάλλασσαν οριστικά από την παρουσία των Αρπυιών και θα μπορούσε έτσι στο εξής ν' απολαμβάνει, όπως όλοι οι ζωντανοί, την τροφή του.

Και πραγματικά. Οι δίδυμοι αδερφοί, αφού πήραν τον όρκο του Φινέα ότι με την πράξη τους αυτή δε θα εξόργιζαν κανένα θεό, στάθηκαν με τεντωμένα σπαθιά κοντά στο τραπέζι του μάντη, ενώ παράλληλα οι νεότεροι από τους Αργοναύτες πρόσφεραν στο γέρο φαγητά. Οι Άρπυιες, όπως συνήθιζαν να κάνουν πάντα, όρμησαν στα φαγητά. Τη στιγμή που τα είχαν καταπιεί όλα και δεν άφησαν τίποτα πίσω τους, παρά μονάχα τη χαρακτηριστική τους δυσοσμία, οι άντρες έβαλαν τις φωνές και οι φτερωτοί γιοι του Βορέα τις καταδίωξαν μέχρι τα νησιά που από τότε ονομάστηκαν "Στροφάδες", δηλαδή νησιά της στροφής. Πραγματικά: Τόσο τ' αρπαχτικά πουλιά όσο και οι διώκτες τους εκεί έστρεψαν προς τα πίσω. Γιατί κατέφτασε αμέσως η Ίριδα, η φτερωτή αγγελιοφόρος του Δία και συγκράτησε τους δυο αδερφούς, δίνοντάς τους όρκο ότι δε θα ενοχλούσαν πια τον Φινέα, οι Άρπυιες. Έτσι, μια που δεν μπορούσαν αυτές να θανατωθούν, διάλεξαν για διαμονή τους τα κατάβαθα της γης, κάτω από τη μινωική Κρήτη.

ΟΙ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ ΠΕΤΡΕΣ

Όλη τη νύχτα μέχρι να γυρίσουν ο Κάλαης και ο Ζήτης, τα παλικάρια γιόρταζαν τη σωτηρία του Φινέα, μ' ένα τρελό ξεφάντωμα. Κι ο συμπαθητικός γερο μάντης, γεμάτος ευγνωμοσύνη, προσφέρθηκε να βοηθήσει τους ευεργέτες του στην αποστολή τους, απακαλύπτοντάς τους το μυστικό δρόμο από τον οποίο θα έφταναν από τον έναν κόσμο στον άλλο.

Τους είπε ότι έπρεπε, για να πάνε στην Κολχίδα, να περάσουν προηγουμένως από ένα επικίνδυνο στενό, το οποίο δεν είχε ποτέ κανένας άνθρωπος περάσει. Και από τις δυο μεριές εκείνου του στενού, που δε βρισκόταν σε μεγάλη απόσταση από τη χώρα του, ορθώνονται θεόρατοι γαλάζιοι βράχοι κι η γύρω περιοχή σκεπάζεται πάντα μ' ομίχλη. Εκεί οι αγέρηδες είναι τόσο δυνατοί, τόσο άγριοι, που, όταν αρχίσουν να φυσάνε, οι βράχοι, που βρίσκονται και από τις δυο μεριές της στενής θάλασσας, δεν αντέχουν στην ορμή τους και ολοένα πλησιάζουν ο ένας στον άλλο, μέχρι που χτυπιούνται μεταξύ τους. Τότε είν' αδύνατο να περάσει κανένα καράβι από εκεί. Όταν λοιπόν ξεσπάνε οι αγέρηδες και τ' αφρισμένα κύματα χτυπάνε με μανία στους βράχους, θα έπρεπε να μιμηθούν τα περιστέρια του Δία, που έφερναν την τροφή των θεών, την αμβροσία, από τον Κάτω Κόσμο στον Όλυμπο του δικού μας κόσμου.

Ανάμεσα σ' εκείνες τις γαλάζιες πέτρες, που, επειδή χτυπάνε μεταξύ τους, ονομάζονται "Συμπληγάδες", έπρεπε ν' αφήσουν να πετάξει ένα περιστέρι. Όπως θα πέρναγε αυτό, έτσι θα μπορούσε να περάσει και η "Αργώ".

Τα παλικάρια άκουσαν με ιδιαίτερη προσοχή τις σοφές συμβουλές του θεϊκού μάντη. Δεν τα τρόμαζε πλέον το άγνωστο και το αβέβαιο, γιατί ήξεραν τι θέλουν και, προπάντων, κάτεχαν τον τρόπο για να το πετύχουν. Ευχαρίστησαν το σοφό γέρο και ανέβηκαν στο καράβι. Η Αθηνά, σ' αυτή την πιο κρίσιμη φάση του ταξιδιού τους, έκανε την εμφάνισή της και, με λόγια ενθαρρυντικά, προσπάθησε να τους εγκαρδιώσει. Αλλά και η Ήρα, που απεχθανόταν τον Πελία και συμπαθούσε τον Ιάσονα, για τους λόγους που ξέρουμε, τους έστειλε με τη γαλανομάτα θεά το μαντάτο ότι θα έχουν τη συμπαράστασή της.

Η "Αργώ" άρχισε πάλι να γλιστρά στα γαλανά νερά της Προποντίδας, καθώς ούριος άνεμος την έσπρωχνε, φουσκώνοντας τα πανιά, που ύφανε τ' αλάνθαστο χέρι της σοφής θεάς.

Μόλις έφτασαν στο φοβερό, αιματόβρεχτο στενό -του Βοσπόρου, όπως ονομάζεται σήμερα-, άφησαν να πετάξει -καταπώς τους συμβούλεψε ο Φινέας- ένα περιστέρι. Το πουλί πέταξε κατά μήκος του στενού και όρμησε ανάμεσα από τους βράχους. Τότε οι βράχοι που σμίξανε, άρπαξαν και μάδησαν λίγα φτερά από την ουρά του, που οι ήρωες, όπως τους συμβούλεψε ο μάντης, κράτησαν και πήραν μαζί τους. Βρίσκοντας κατάλληλη την ευκαιρία, όταν οι βράχοι άρχισαν να ξαναπομακρύνονται, έπεσαν μ' όλη τους τη δύναμη στα κουπιά, για να προλάβουν να περάσουν, προτού αυτοί αρχίσουν να ξανασμίγουν. Η "Αργώ" πέταξε σαν ορμητικό βέλος και κατάφερε να περάσει σχεδόν σώα και αβλαβής. Όπως είχανε μαδήσει λίγα φτερά της ουράς του περιστεριού, έτσι και του θεϊκού καραβιού αποκόπηκε μονάχα η τελευταία άκρη από το ξύλο του καταστρώματος.

Η χαρά των ατρόμητων παλικαριών ήταν απερίγραπτη. Πέτυχαν τ' ακατόρθωτο. Με το θάρρος και την αυτοπεποίθησή τους νίκησαν την ανίκητη φύση. Οι κινητοί βράχοι -τα σύνορα, τότε, ανάμεσα στο δυνατό και αδύνατο, στην πραγματικότητα και τ' όνειρο -αποτελούσαν συνάμα και το διαχωριστικό όριο ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, ανάμεσα στον επάνω κόσμο των ζωντανών και τον Κάτω Κόσμο των νεκρών. Περνώντας λοιπόν οι ήρωες τις "Συμπληγάδες", ήταν σαν να περνούσαν από το χώρο της πραγματικότητας στο χώρο του υπερπέραν. Κάτι πρωτοφανές και πρωτάκουστο! Άνοιγαν μια καινούρια σελίδα στην ανθρώπινη ιστορία. Έδιναν ένα καινούριο νόημα στα πράγματα του κόσμου. Τίποτα πια δεν ήταν ακατόρθωτο μπροστά στο ενεργό ηφαίστειο που λέγεται "ανθρώπινη ψυχή". Όλα τα παρασέρνει στο διάβα του και τα οδηγεί όπου αυτό θέλει. Ακόμα και οι άψυχοι βράχοι, ο φόβος και ο τρόμος όλων των ναυτικών εκείνης της εποχής, δείχνοντας το σεβασμό τους μπροστά στην ανίκητη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης, αφού απομακρύνθηκαν λιγάκι, έμειναν για πάντα χωρισμένοι και ακινητοποιημένοι.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Μα το ταξίδι των Αργοναυτών δεν τέλειωνε εδώ. Το πέρασμα του στενού ήταν ένας βασικός -ίσος ο βασικότερος- σταθμός της περιπέτειάς τους. Μα ο Φινέας τους είπε ότι μετά από τους γαλάζιους βράχους έπρεπε να περάσουν μια μαύρη πέτρα κι έπειτα να φτάσουν στα βουνά του Αχέροντα ("Αχερόντια όρη"). Ένα ανώμαλο μονοπάτι οδηγούσε, από τα βουνά αυτά, στον Άδη. Όπως είναι γνωστό, ο Αχέροντας ποταμός είχε τις εκβολές του στον Άδη.

Συνεχίζοντας το ταξίδι βγήκαν από το στενό. Ένα απέραντο πέλαγος ξανοιγόταν μπροστά τους. Μια θάλασσα βαθιά, που η επιφάνειά της έφτανε ως τον απόμακρο ορίζοντα. Ωστόσο αρμένιζαν σ' αυτήν ακίνδυνα τα καράβια. Δεν έμοιαζε καθόλου με το τρομερό στενό. Γι' αυτό οι άνθρωποι την ονόμαζαν "Εύξεινο Πόντο", δηλαδή "φιλόξενη θάλασσα".

Παραπλέοντας στις ακτές αυτής της θάλασσας, με κατεύθυνση προς τ' ανατολικά, έφτασαν στη χώρα των Μαριανδινών, όπου βασίλευε ο Λύκος, που τους υποδέχτηκε φιλόξενα. Δυστυχώς όμως εκεί το πλήρωμα λιγόστεψε κατά δυο άνδρες. Έχασαν το μάντη Ίδμονα, που τον τραυμάτισε θανάσιμα ένα αγριογούρουνο, και τον κυβερνήτη του πλοίου Τύφη, που πέθανε φυσιολογικά.

Ύστερα ήρθαν κατά τα ξημερώματα στο εγκαταλειμμένο νησί "Θηνιάς" που βρίσκεται εκεί όπου συνορεύει η Βιθυνία με τη χώρα των Μαριανδινών. Στο νησί αυτό συνάντησαν τον Απόλλωνα, που στο αριστερό του χέρι κρατούσε το ασημένιο του τόξο και στην πλάτη του κρεμόταν από το δεξή του ώμο η φαρέτρα. Τα ξανθά του μαλλιά ανέμιζαν στον αέρα, καθώς έτρεχε, κάνοντας ολόκληρο το νησί να σειέται συθέμελα. Όλοι τους δοκίμασαν μια αμήχανη έκπληξη και κανένας δεν τολμούσε να κοιτάξει το θεό στα μάτια. Έσκυψαν κοιτάζοντας το έδαφος και δεν μπορούσαν να μιλήσουν.

Και μόνο όταν ο θεός πέρασε, πάνω από τη θάλασσα, ψηλά στον αέρα, ο Ορφέας ξαναβρήκε τη μιλιά του και είπε στους συντρόφους του: "Ας αφιερώσουμε τούτο το νησί, σαν ιερό, στον Ηώο Απόλλωνα, αφού φανερώθηκε σ' όλους μας την αυγή. Ας θυσιάσουμε σ' αυτόν ό,τι υπάρχει εδώ και ας χτίσουμε ένα βωμό σε κάποια προέκταση της ακτής. Κι αν μας χαρίσει ευτυχισμένη επιστροφή, θα του προσφέρουμε πλούσιες θυσίες με κατσίκια. Τώρα ας του προσφέρουμε λίπος και ποτά. Κι ας είσαι ευσπλαχνικός, θεέ, ας είσαι ευσπλαχνικός σ' όσους φανερώθηκες!".

Αφού λοιπόν ο Απόλλωνας τους ευνόησε στο κυνήγι, του πρόσφεραν πλούσιες θυσίες, ψάλλοντας παιάνες, στους οποίους πρωτοστατούσε ο Ορφέας, και χορεύοντας κυκλικά, ενώ έκαναν ευχές επικαλούμενοι τον Ηώο Απόλλωνα. Η επιβλητική γιορτή τελείωσε με όρκο που έδωσαν μεταξύ τους ότι θα είναι πάντα μονιασμένοι και αγαπημένοι και, για να επισφραγίσουν αυτόν τον όρκο, αφιέρωσαν ένα ιερό στην Ομόνοια.

ΟΙ ΤΥΒΑΡΙΝΟΙ, ΟΙ ΜΟΣΥΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΥΜΦΑΛΙΔΕΣ ΟΡΝΙΘΕΣ

Την τρίτη μέρα τα παλικάρια εγκατέλειψαν το νησί. Ο Φινέας τους είχε ορμηνέψει ποιες ακτές και ποια έθνη έπρεπε να επισκεφτούν μέχρι να φτάσουν στον ποταμό Φάση, στη χώρα της Κολχίδας, κι από κει στην Αία, όπου κατοικούσε ο βασιλιάς Αιήτης. Κοντά στους ποταμούς Αχέροντα και Καλλίχορο βρισκόταν ο τάφος του Σθένελου, που σκοτώθηκε καθώς πολεμούσε, μαζί με τον Ηρακλή, εναντίον των Αμαζόνων.

Εκεί σταμάτησαν για να προσφέρουν θυσίες και να τιμήσουν τον ήρωα. Έπειτα έφτασαν στη χώρα των Αμαζόνων και ο Ιάσονας έστησε το στρατόπεδό τους στις εκβολές του Θερμόδοντα ποταμού. Εκεί κοντά κατοικούσαν οι Χάλυβες, ένας παράξενος λαός, τυλιγμένος στους καπνούς του σίδερου που επεξεργάζονταν.

Ο Δίας, για να εμποδίσει ενδεχόμενη σύγκρουση ανάμεσά τους και στους Αργοναύτες, έστειλε στους τελευταίους άνεμο ευνοϊκό. Έτσι, έφυγαν κι από εκεί και παρέπλευσαν τη χώρα των Τιβαρηνών και των Μοσύνων, δυο λαών που ζούσαν ανάποδα. Οι συνήθειες των Τιβαρηνών επέβαλαν στους άνδρες να κάθονται στο κρεβάτι, όταν γεννούσαν οι γυναίκες. Στους Μοσύνους, πάλι, όλα γίνονταν φανερά -ακόμα και η ερωτική πράξη. Με άλλα λόγια ό,τι γινόταν στους πρώτους κρυφά, γινόταν στους άλλους φανερά και αντίστροφα.

Σύμφωνα με τη συμβουλή του Φινέα, έπρεπε να πάνε μετά στο νησί του Άρη, όπου όμως είχαν καταφύγει οι Στυμφαλίδες όρνιθες, όταν ο Ηρακλής, εκτελώντας έναν από τους δώδεκα άθλους του τις έδιωξε από την Ελλάδα. Τα τρομερά αυτά πουλιά, με τα κοφτερά φτερά τους, ορμούσαν να ξεσκίσουν τα πρόσωπα των παλικαριών, να βγάλουν τα μάτια τους. Γι' αυτό χρειάστηκε να εφαρμοστεί ένα έξυπνο σχέδιο.

Οι ήρωες χωρίστηκαν σε δυο ομάδες: οι μισοί απ' αυτούς τραβούσαν κουπί και οι άλλοι μισοί σχημάτιζαν με τις ασπίδες τους σκεπή πάνω από το πλοίο. Παράλληλα με τα όπλα τους δημιουργούσαν τρομερό πάταγο. Έτσι, έδιωξαν τα θανατηφόρα πουλιά. Μετά, κρατημένοι πάνω σε ξύλα, μπόρεσαν ν' αποβιβαστούν στο νησί του Άρη, όπου ζούσαν οι τέσσερις γιοι του Φρίξου: ο Άργος, ο Φρόντης, ο Μέλας και ο Κυτίσσωρος, που είχαν σωθεί από ένα ναυάγιο. Ο νεκρός ήδη πατέρας τους τους είχε αφήσει μια παραγγελία: Να ταξιδέψουν στον Βοιωτικό Ορχομενό, για να κουβαλήσουν τους θησαυρούς του παππού τους Αθάμαντα.

Επειδή όμως ο Αθάμαντας και ο παππούς του Ιάσονα Κρηθέας ήταν αδέρφια, προσφέρθηκαν τώρα να βοηθήσουν τον ξάδερφό τους, γυρίζοντας με τους Αργοναύτες στην Αία, για να τους οδηγήσουν στο βασιλιά της Αιήτη, που ήταν παππούς τους από μητρική καταγωγή.

Η "Αργώ", μετά απ' αυτή την περιπέτεια, έφτασε σ' ένα άλλο νησί, που λεγόταν το "νησί της Φιλύρας". Η Φιλύρα ήταν κόρη του Ωκεανού, που την ερωτεύτηκε παράφορα ο Κρόνος. Από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Κένταυρος Χείρωνας, ο πιο ενάρετος και σοφός απ' όλους τους Κενταύρους. Σ' αυτό το νησί λοιπόν βρέθηκε το παράνομο ερωτικό ζευγάρι, όταν αιφνιδιαστικά παρουσιάστηκε η Ρέα, η νόμιμη γυναίκα του θεού, ο οποίος, σαν αλαφιασμένος έτρεξε τότε να εξαφανιστεί, ενώ η Νύμφη, ντροπιασμένη, έφυγε στη Θεσσαλία και κρύφτηκε μέσα στα δάση του Πηλίου με την οργιαστική βλάστηση, όπου αργότερα γέννησε τον Χείρωνα.

ΑΦΙΞΗ ΣΤΗ ΚΟΛΧΙΔΑ

Οι Αργοναύτες μετά απ' αυτόν το σταθμό, πλησίασαν τόσο πολύ τον Καύκασο, που ήταν δυνατό να βλέπουν και ν' ακούνε όσα γίνονταν εκεί. Έβλεπαν το μεγαλόπρεπο αετό του Δία να κατευθύνεται προς την ψηλότερη κορφή και άκουγαν το θρήνο του δύστυχου Τιτάνα, που καθημερινά του έτρωγε το συκώτι ο αετός, για να ικανοποιηθεί η ακόρεστη εκδικητική μανία του πατέρα των θεών για την ευεργεσία του προς τους ανθρώπους, για τ' ανεκτίμητο δώρο της φωτιάς που τους χάρισε.

Γιατί δεν είχε κάνει ακόμη την εμφάνισή του ο λυτρωτής του Προμηθέα, όταν η Αργώ μπήκε στο ρεύμα του ποταμού Φάση, που κυλούσε τα νερά του στους πρόποδες του Καύκασου.

Μετά από λίγο τα παλικάρια διέκριναν μια χώρα δυσπρόσιτη στους ναυτικούς και αφιλόξενη. Ήταν η Κολχίδα, όπου βασίλευε ο Αιήτης, ο γιος του Ήλιου. Έφτασαν λοιπόν στην πρωτεύουσα, την Αία και έκρυψαν την "Αργώ" ανάμεσα στους πυκνούς καλαμιώνες του ποταμού, μαζί με όλο το πλήρωμά της. Ο Ιάσονας, μονάχα, καθοδηγούμενος από τα ξαδέρφια του, τους γιους δηλαδή του Φρίξου, έφτασε στο παλάτι του Αιήτη. Η χλιδή και η μεγαλοπρέπειά του εντυπωσίαζαν με την πρώτη ματιά. Περιστοιχιζόταν από μπρούντζινες κολόνες και τα κιγκλιδώματα των μπαλκονιών του, που τα σκέπαζαν καταπράσινοι κισσοί, ήταν φτιαγμένα από πολύτιμα πετράδια. Στον εσωτερικό χώρο του παλατιού δέσποζαν τέσσερις βρύσες. Από την πρώτη έτρεχε ασταμάτητα κρασί, από τη δεύτερη γάλα, από την τρίτη λάδι με ωραία μεθυστική μυρωδιά και από την τελευταία, παγωμένο το καλοκαίρι και ζεστό το χειμώνα, νερό, με μαγικές και ιαματικές ιδιότητες. Ο Ιάσονας έμεινε κατάπληκτος από τον πλούτο και τη μεγαλοπρέπεια του παλατιού, κάτι που ήταν ασυνήθιστο στα παλάτια των βασιλιάδων της Ελλάδας.

Ζήτησε να δει το βασιλιά, ο οποίος τον δέχτηκε όχι και με ιδιαίτερη εγκαρδιότητα. Το βλέμμα του, γεμάτο πονηριά, μοχθηρία και καχυποψία, έμεινε καρφωμένο πάνω στο παλικάρι μέχρι αυτό ν' αναγγείλει την αιτία του ερχομού του. Μόλις όμως άκουσε ότι ήρθε να διεκδικήσει νόμιμα κληρονομικά του δικαιώματα, προσπάθησε να τον στείλει πίσω άπρακτο. Ο βασιλιάς δεν ήθελε με κανένα τρόπο ν' αφήσει να φύγει μακριά αυτή η ανεκτίμητης αξίας παρακαταθήκη με τις μαγικές ιδιότητες, που φύλαγε και προστάτευε τη χώρα του.

Η ΜΗΔΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΑΥΡΟΙ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ

Στο μεταξύ η βασιλοπούλα Μήδεια, μόλις κοίταξε μέσα από το πέπλο της τ' όμορφο παλικάρι, "που έλαμπε σαν τον Σείριο", το υπέρλαμπρο άστρο τ' ουρανού, θαμπώθηκε. Ένιωσε ξαφνικά τα βέλη του φτερωτού θεού του Έρωτα να μπήγονται βαθιά στην καρδιά της. Ένιωσε μικρή και αδύναμη μπροστά του, παρόλο που κάτεχε την τέχνη της μαγείας η οποία της έδινε υπερκόσμια δύναμη, καθώς μπορούσε να πετύχει ό,τι έβαζε στο μυαλό της, καλό ή κακό.

Ο Αιήτης, ελπίζοντας ότι το παλικάρι δε θα μπορούσε ν' ανταποκριθεί θετικά, του ανέθεσε να πετύχει ορισμένους άθλους. Μόνο τότε -του είπε- θα του έδινε το χρυσόμαλλο δέρας. Ο ήρωας δε δείλιασε και αμέσως δέχτηκε την πρόταση του βασιλιά.

Ο πρώτος άθλος, η πρώτη δοκιμασία του ήρωα, ήταν η εξής: Ο Ήφαιστος είχε κάποτε χαρίσει στον Αιήτη δυο ταύρους με χάλκινα πόδια και χάλκινο στόμα, από το οποίο πετούσαν φωτιά. Επίσης ένα αλέτρι, φτιαγμένο από ένα και μοναδικό κομμάτι μετάλλου. Μ' αυτό ο Αιήτης μπόρεσε να χαράξει ένα βαθύ αυλάκι. Έπρεπε λοιπόν και ο Ιάσονας να κάνει το ίδιο, να χαράξει δηλαδή ένα τέτοιο, εξίσου βαθύ, αυλάκι.

Μα πώς να ζέψει στ' αλέτρι τους ταύρους, πώς να τους συγκρατήσει; Θα έπαιρναν φωτιά τα ρούχα του, θα καιγόταν ολόκληρος.Απ' αυτή τη δύσκολη θέση προθυμοποιήθηκε να τον βγάλει η Μήδεια. Η νεαρή βασιλοπούλα, ερωτοχτυπημένη καθώς ήταν με το παλικάρι, δε δίστασε να θέσει σε άμεσο κίνδυνο και την ίδια της τη ζωή. Γιατί θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή, για τη συμπάθειά της αυτή, από τους αυλικούς του πατέρα της και να πέσει θύμα της οργής του, αφού ήθελε με κάθε τρόπο την εξόντωση του παλικαριού. Μα είναι αλήθεια πως, όταν κανείς αγαπά, αψηφά όλους τους κινδύνους.

Έτσι, η Μήδεια, ως ιέρεια της θεάς της νύχτας Εκάτης, που εξουσίαζε την είσοδο του Κάτω Κόσμου, πήρε από το ναό της θεάς μια μαγική αλοιφή, που είχε την ιδιότητα να κάνει το σώμα του ανθρώπου άτρωτο από τη φωτιά. Όποιος αλειβόταν μ' αυτή την αλοιφή, δεν κινδύνευε να πάθει τίποτα, ακόμα και αν έμπαινε μέσα σε φωτιά με φλόγες τεράστιων διαστάσεων. Ήταν φτιαγμένη από το χυμό ενός λουλουδιού που φύτρωνε στις ρεματιές του Καύκασου. Το λουλούδι αυτό είχε ύψος μια πήχη, χρώμα όμοιο με του κρόκου και ρίζα κοκκινωπή και σαρκώδη. Τη στιγμή που το ξερίζωναν, η γη σειόταν και μούγκριζε, σαν να πονούσε. Η βασιλοπούλα ζήτησε την άδεια της θεάς να πάρει το παράξενο αυτό "προμηθεϊκό φίλτρο" και το έκρυψε στο στηθόδεσμό της. Ύστερα έτρεξε στον αγαπημένο της, τον συμβούλεψε ν' αλείψει μ' αυτό όλο του το σώμα και εκείνος υπάκουσε.

Το συγκεντρωμένο πλήθος παρακολουθούσε με αγωνία τη σκηνή. Ο Αιήτης, με ολοφάνερη ικανοποίηση περίμενε να δει τον φιλόδοξο, μα παράτολμο νέο, να λαμπαδιάζει ολόκληρος και να καίγεται ζωντανός από τη φωτιά που θα ξερνούσαν τα θεϊκά ζώα. Μα η ικανοποίησή του σε λίγο έγινε απογοήτευση, όταν είδε τον Ιάσονα να βγάζει τα ρούχα του (για να μην πάρουν φωτιά) και να μπαίνει στον αγώνα χωρίς να πάθει τίποτα. Αφού κατάφερε να ζέψει τους ταύρους στο αλέτρι, άνοιξε μ' επιτυχία το αυλάκι που του ζήτησε ο πονηρός βασιλιάς, που τα είχε κυριολεκτικά χαμένα. Δεν μπορούσε να πιστέψει στα μάτια του και να εξηγήσει πώς ήταν δυνατό να έρχεται κανείς σ' άμεση επαφή με τη φωτιά, μα να μην καίγεται απ' αυτή.

ΤΑ ΔΟΝΤΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥ

Έλπιζε όμως πως στη δεύτερη δοκιμασία, που ήταν σαφώς δυσκολότερη από την πρώτη, θ' αποτύγχανε. Έπρεπε λοιπόν ο Ιάσονας να σπείρει στ' αυλάκι που πριν από λίγο άνοιξε, αντί για σπόρους, δόντια δράκοντα που του έδωσε ο Αιήτης. Από τα δόντια αυτά σε λίγο θα φύτρωναν γίγαντες, άγριοι πολεμιστές, που θα έπρεπε το παλικάρι να τους σκοτώσει όλους.

Και πάλι όμως η Μήδεια τον βοήθησε να βγει νικητής και από αυτόν τον επικίνδυνο αγώνα. Τον συμβούλεψε να κάνει ακριβώς ό,τι έκανε κάποτε ο Κάδμος, ο ιδρυτής της Θήβας. Ο Κάδμος, όταν είχε ν' αντιμετωπίσει ένα παρόμοιο περιστατικό, να σπείρει δηλαδή δόντια δράκου απ' τα οποία θα ξεπηδούσαν τεράστιοι γίγαντες, φοβεροί πολεμιστές που έπρεπε να τους εξοντώσει, χρησιμοποίησε ένα μεγαλοφυές τέχνασμα: Έριξε πέτρες ανάμεσά τους και εκείνοι, νομίζοντας πως δέχονται επίθεση από τους ομοφύλους τους, άρχισαν ένα φοβερό αγώνα, που είχε σαν αποτέλεσμα να αλληλοεξοντωθούν.

Έτσι, η δύναμη του μυαλού υπερίσχυσε -για πολλοστή φορά- της τυφλής σωματικής δύναμης. Το ίδιο, λοιπόν, έκανε και ο Ιάσονας. Μόλις έσπειρε τα δόντια του δράκου απ' τα οποία ξεφύτρωσαν οι γίγαντες, έριξε πέτρες, που προξένησαν αναταραχή ανάμεσά τους. Όσοι χτυπήθηκαν απ' αυτές τις πέτρες νόμισαν ότι δέχτηκαν επίθεση από τους άλλους όμοιούς τους, γι' αυτό όρμησαν καταπάνω τους. Αποτέλεσμα της φοβερής γιγαντομαχίας ήταν η αλληλοεξόντωσή τους. Τον τελευταίο που έμεινε από τη συμπλοκή τον σκότωσαν ο Ιάσονας με τους Αργοναύτες του, που είχαν έρθει στην πόλη από την "Αργώ".

Βλέποντας ο Αιήτης πως και αυτό το παιχνίδι το έχασε και πως το τολμηρό παλικάρι κατάφερνε να βγαίνει νικητής πάντα από τις επικίνδυνες δοκιμασίες που το υπέβαλλε, δεν τήρησε τη συμφωνία του. Δεν περίμενε να εκτελέσει και τον τρίτο και τελευταίο άθλο που του ζήτησε, δηλαδή την εξόντωση του δράκοντα που φύλαγε νύχτα μέρα άγρυπνος το χρυσόμαλλο δέρας.

ΤΟ ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΙΑΣΟΝΑ

Κάλεσε αμέσως τους συμβούλους του σε σύσκεψη, για να βρουν τις λύσεις τις πιο κατάλληλες στο πρόβλημά του. Έπρεπε με κάθε τρόπο να βγει από τη μέση αυτός ο ενοχλητικός και επικίνδυνος νέος, που απειλούσε ν' αρπάξει την πιο ιερή παρακαταθήκη του Φρίξου, το θεϊκό δέρας, που προστάτευε με τη μαγική του δύναμη τη χώρα του και τον ίδιο το βασιλιά.

Ενώ όμως εκείνοι συσκέπτονταν, ο Ιάσονας με τη Μήδεια γλίστρησαν κρυφά και έφτασαν στον τόπο όπου το τεράστιο φίδι φύλαγε το δέρας. Μα ήταν αδύνατο να περάσουν από εκεί για να πετύχουν το στόχο τους. Το φοβερό θεριό απειλούσε να καταπιεί όποιον τολμούσε να πλησιάσει. Ο Ιάσονας ένιωσε αμήχανος. Είχε ακούσει για το φοβερό δράκο, μα δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα ήταν τόσο μεγάλος, τόσο παχύς, τόσο δυνατός. Κείτονταν κουλουριασμένος και σήκωνε ψηλά το φοβερό κεφάλι του με τα δυο κιτρινοκόκκινα μάτια, που έβγαζαν σπίθες και το τεράστιο στόμα του, που, καθώς τ' άνοιγε διάπλατα, θαρρούσε κανείς πως μέσα του έβλεπε την άβυσσο, με τ' απέραντο σκοτάδι να βασιλεύει πάνω της.

Μα είχε εμπιστοσύνη στην αγαπημένη του βασιλοπούλα, που κάτεχε τόσες τέχνες και γνώριζε τόσο καλά τα μυστικά της μαγείας. Δε θα τον άφηνε αβοήθητο σ' αυτή την πιο κρίσιμη στιγμή της ζωής του. Και πραγματικά. Η Μήδεια βρήκε λύση και σ' αυτό το πρόβλημα. Έκοψε ένα κλαδί κέδρου και το βούτηξε σ' ένα μαγικό φίλτρο, ένα παράξενο υγρό που είχε την ιδιότητα, αν ερχόταν σ' επαφή με τα μάτια, να τ' αποκοιμίζει. Κι αφού πλησίασε σιγά, ψέλνοντας διάφορους ύμνους, που ασκούσαν πάνω στο θεριό υπερφυσική επίδραση και το ακινητοποιούσαν, το ράντισε με το κλαδί στα μάτια.

Ο Ιάσονας σε λίγο είδε κατάπληκτος να κλείνουν τα φοβερά μάτια και το τεράστιο κορμί του φιδιού να καταλαγιάζει και να πέφτει μουδιασμένο σ' έναν ύπνο βαθύ. Ήταν η πιο κατάλληλη ευκαιρία για ν' αρπάξουν το δέρας, η πιο ανέλπιστη στιγμή για να στεφθεί μ' επιτυχία ένα όνειρο, που στοίχισε τόσους αγώνες, τόσους κινδύνους, τόσες περιπέτειες. Το παλικάρι προχώρησε γοργά, πέρασε δίπλα από το κοιμισμένο τέρας και ξεκρέμασε τη θεϊκή προβιά από τη βελανιδιά. Ύστερα απομακρύνθηκε κοιτάζοντας πίσω του, μέχρις ότου ήρθε πάλι κοντά του η κοπέλα, που, όσο εκείνος προσπαθούσε να ξεκρεμάσει το δέρας, δεν έπαψε να μουρμουρίζει ψαλμωδίες, που κρατούσαν, με τη μυστηριακή τους επίδραση, μουδιασμένο και ακινητοποιημένο το φίδι.

Κρατούσε πια το ατρόμητο παλικάρι το θησαυρό που ονειρευόταν. Η χαρά του ήταν απερίγραπτη. Κρατούσε τον κόσμο ολάκερο, την ευτυχία της ζωής του, τον καρπό των μόχθων του και των γενναίων συντρόφων του. Το χρυσόμαλλο δέρας έβγαζε μια παράξενη ανταύγεια που περιέλουζε το παλικάρι και το έκανε να μοιάζει με θεό. Η καρδιά του σκίρτησε από ευγνωμοσύνη προς το κορίτσι που στάθηκε η σωτηρία του, γιατί ήξερε πολύ καλά πως, χωρίς τη βοήθειά του, όχι μονάχα το θείο εκείνο δώρο δε θ' αποχτούσε, αλλά θα έχανε και τη ζωή του, προσπαθώντας μόνο με την ανδρεία και τη σωματική του δύναμη να πετύχει τους άθλους στους οποίους ο Αιήτης τον υπέβαλε.

ΦΥΓΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΛΧΙΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΔΕΙΑΣ

Ύστερα ο Ιάσονας πήγε στο καράβι, όπου τον περίμεναν οι σύντροφοί του, ενώ η Μήδεια γύρισε γρήγορα στο παλάτι. Ένα σατανικό σχέδιο είχε καταστρώσει για να μπορέσουν οι Αργοναύτες, μαζί και η ίδια, να δραπετεύσουν. Ήξερε ότι ο πατέρας της δε θα άφηνε τόσο εύκολα την κατάσταση να του ξεφύγει από τα χέρια του. Θα τους καταδίωκε με μανία. Η απώλεια του δέρατος θα θέριευε μέσα του τα πάθη της οργής και της δίψας για εκδίκηση.

Πήγε στο δωμάτιο όπου κοιμόταν στην κούνια του ο αδερφός της ο Άψυρτος, ένα χαριτωμένο μωρό. Παίρνοντας τις απαραίτητες προφυλάξεις, άρπαξε το μωρό από την κούνια και βγήκε τρέχοντας απ' το παλάτι. Έφτασε στον Φάση ποταμό, όπου περίμενε ο Ιάσονας με τους συντρόφους του. Κρατώντας το παιδί ανέβηκε στο καράβι, βοηθούμενη από τον Ιάσονα. Τα παλικάρια όρμησαν με ζήλο στα κουπιά κι η "Αργώ" μετά από τόσον καιρό ξαναγλιστρούσε στα νερά του Φάση ποταμού και σε λίγο έβγαινε στον Εύξεινο Πόντο.

Αλλά αυτό που περίμενε η Μήδεια δεν άργησε να γίνει. Ο πατέρας της, όταν κατάλαβε ότι ο Ιάσονας και οι σύντροφοί του άρπαξαν το χρυσόμαλλο δέρας και δραπέτευσαν, αρμάτωσε καράβια και βγήκε να τους κυνηγήσει. Παρόλες τις προσπάθειες των παλικαριών ν' απομακρυνθούν οριστικά από την επικίνδυνη χώρα και το μοχθηρό βασιλιά της, τα καράβια του κατάφεραν να πλησιάσουν την "Αργώ" τόσο πολύ, που ήταν πλέον θέμα λίγων λεπτών η σύλληψή τους.

Για μιαν ακόμη φορά η Μήδεια απέδειξε πόσο χρήσιμη του ήταν του Ιάσονα. Η σατανική γυναίκα, για χάρη του αγαπημένου της, διέπραξε το πιο φριχτό και ανόσιο έγκλημα. Αφού σκότωσε, έκοψε κομμάτια το τρυφερό κορμάκι του μικρού αδερφού της και άρχισε να ρίχνει ένα ένα τα κομμάτια στη θάλασσα. Το σχέδιό της ήταν βέβαιη ότι θα πετύχαινε. Ο πατέρας της, σύμφωνα με τους νόμους, τότε, των θεών και των ανθρώπων, έπρεπε να σταματήσει να μαζέψει τα κομμάτια του σώματος του παιδιού του, για να το θάψει στη συνέχεια με τις πρέπουσες τιμές. Δεν ήταν δυνατό να γινόταν αλλιώς.

Πράγματι όλα έγιναν όπως αυτή τα είχε προβλέψει. Ο Αιήτης, αφού σταμάτησε το κυνηγητό των Αργοναυτών, άρχισε να μαζεύει τα κομμάτια του νεκρού παιδιού του, με αποτέλεσμα να κερδίσουν χρόνο τα παλικάρια και ν' απομακρυνθούν από τα καράβια του βασιλιά τόσο, που να μην είναι δυνατή πλέον η καταδίωξή τους.Έτσι και η τελευταία δοκιμασία στην αφιλόξενη εκείνη χώρα τελείωσε για τους ήρωες. Ο Ιάσονας για να ευχαριστήσει τις αγαπημένες του θεές, την Αθηνά και την Ήρα, που είτε με την παρουσία τους, είτε αθέατες του συμπαραστάθηκαν, έκανε στη θάλασσα σπονδές.

Πρόσφερε και η Μήδεια σπονδές στην προστάτιδά της θεά, την Εκάτη και την παρακάλεσε να μεσολαβήσει στους θεούς να την συγχωρέσουν για την ανόσια πράξη της. Μα ήξερε πως όσο παράφορος να είναι ένας έρωτας που νικά την αδερφική αγάπη, ένα τέτοιο έγκλημα δε θα έσβηνε μ' απλές τελετές και επικλήσεις στους θεούς. Έπρεπε να εξαγνιστεί. Ήταν, λοιπόν, η Μήδεια αποφασισμένη να υποβληθεί σε οποιαδήποτε δοκιμασία για να εξαγνιστεί, μόλις δινόταν η κατάλληλη ευκαιρία. Αλλά και ο Ιάσονας μπορούσε στην προκειμένη περίπτωση να θεωρηθεί, κατά κάποιο τρόπο, συνένοχος στο έγκλημα. Διότι δεν προσπάθησε, ενώ μπορούσε, να την αποτρέψει απ' αυτό.

Αλλά και το γεγονός ότι για χάρη του η Μήδεια διέπραξε αυτό το φριχτό έγκλημα τον καθιστούσε "ηθικό αυτουργό" σε μια πράξη φρικιαστική, ακόμα και για τους θεούς και για τον τρόπο με τον οποίο αυτή εκτελέστηκε, αλλά και για το χαρακτήρα και τη σκοπιμότητά της. Κανένα συναίσθημα δεν μπορούσε να είναι πιο δυνατό από την αδερφική αγάπη και καμιά σκοπιμότητα δε θα μπορούσε να είναι ανώτερη από τη δικαιοσύνη.

Η ΚΙΡΚΗ

Οι Αργοναύτες διέσχισαν, παραπλέοντας τα νότια παράλιά του, όλο τον Εύξεινο Πόντο. Ύστερα παραπλέοντας πάλι την ακτή, κινήθηκαν βορειοδυτικά και μπήκαν σ' έναν παραπόταμο του Ίστρου -του Δούναβη-, για τον οποίο πίστευαν ότι είχε και μια άλλη εκβολή στην Αδριατική θάλασσα. Μετά βγήκαν στην Αδριατική και μπήκαν σε μια θάλασσα ελληνική, το Ιόνιο πέλαγος. Παρέπλευσαν τη "Μέλαινα Κέρκυρα", το σημερινό νησί Κόρτσουλα, αλλά σ' αυτό το σημείο συνέβη ένα παράδοξο γεγονός.

Ακούστηκε να μιλάει δυνατά το ίδιο το πλοίο, που παρότρυνε τα παλικάρια να πάρουν το δρόμο που οδηγεί προς τον τόπο όπου έμενε η μάγισσα Κίρκη, που θα μπορούσε να εξαγνίσει τη Μήδεια και τον Ιάσονα από το φόνο του Άψυρτου.

Η Κίρκη ήταν κόρη της Εκάτης (της θεάς του Κάτω Κόσμου) και αδερφή του Αιήτη, θεία επομένως της Μήδειας. Ήταν φημισμένη μάγισσα, που μας είναι γνωστή και από την "Οδύσσεια", σύμφωνα με τη διήγηση της οποίας είχε μεταμορφώσει τους συντρόφους του Οδυσσέα σε χοίρους. Κατοικούσε δυτικά, εκεί όπου υψώνεται το "Κιρκαίο όρος", σε μια χερσόνησο της τυρρηνικής ακτής.

Γι' αυτό οι Αργοναύτες διάλεξαν μια πορεία προς το Βορρά γύρω από τη χερσόνησο των Απεννίνων, για την οποία πίστευαν ότι ήταν ένα νησί που συνόρευε στα βόρεια με δυο μεγάλους ποταμούς: τον Ηριδανό, δηλαδή τον Πάδο και τον Ροδανό. Οι ήρωες ανάπλευσαν τον ένα, μέχρις ότου έφτασαν στον άλλο, για τον οποίο έλεγαν ότι είχε, εκτός από την κοίτη του Ηριδανού, και άλλους δυο ακόμα παραπόταμους, ο ένας από τους οποίους χυνόταν στον Ωκεανό και ο άλλος στο Τυρρηνικό πέλαγος. Λίγο έλειψε να κάνουν λάθος και ν' αφήσουν τον τυρρηνικό παραπόταμο. Τους απέτρεψε η Ήρα που, φανερή ή αθέατη, τους συνόδευε πάντα και τους ενθάρρυνε, υποδεικνύοντάς τους τι έπρεπε να κάνουν. Το ίδιο έκανε και η Αθηνά και ποτέ οι δυο θεές δεν τους εγκατέλειψαν εντελώς μόνους.

Μόλις το καράβι έφτασε στο νησί Αία, όπου έμενε η μάγισσα, πήγαν στο παλάτι της μόνο η Μήδεια και ο Ιάσονας, ενώ τα άλλα παλικάρια έμειναν στο καράβι, για λόγους ασφαλείας. Μόλις η μάγισσα είδε την ανιψιά της, την αναγνώρισε από τη χρυσή ανταύγεια των ματιών της. Αυτή τη χαρακτηριστική ανταύγεια είχαν όλα τα παιδιά και τα εγγόνια του θεού Ήλιου. Γιατί - όπως είναι γνωστό- ο πατέρας της Μήδειας ο Αιήτης, ήταν γιος του Ήλιου. Η Κίρκη εξάγνισε το ζευγάρι μετά από μια απλή ιεροτελεστία. Αφού έσφαξε ένα νεογέννητο γουρουνάκι, το κράτησε πάνω από τα κεφάλια τους και άρχισε να κάνει προσευχή στον Δία. Καθώς έσταζε το αίμα ζεστό πάνω στους "μιασμένους" νέους, ήταν σαν να θυσιάζονταν οι ίδιοι και μ' αυτόν τον τρόπο έκτιαν την ποινή τους. Διότι το αίμα με το αίμα μόνο θα μπορούσε να ξεπληρωθεί. Έτσι ο Ιάσονας και η Μήδεια εξαγνίστηκαν.

Αλλά η μάγισσα θεά ήταν πάρα πολύ δυσαρεστημένη με την ανιψιά της, που φέρθηκε τόσο άσχημα στον πατέρα της. Για έναν ξένο πρόδωσε τον πατέρα της και τον πότισε με το πιο πικρό ποτήρι, στερώντας τον από τον αγαπημένο του γιο Άψυρτο και από το χρυσόμαλλο δέρας, που ήταν η πιο πολύτιμη οικογενειακή παρακαταθήκη. Μάταια η Μήδεια προσπάθησε να δικαιολογήσει τον εαυτό της. Η Κίρκη την έδιωξε αμέσως από το παλάτι της.

ΣΕΙΡΗΝΕΣ, ΣΚΥΛΛΑ ΚΑΙ ΧΑΡΥΒΔΗ, ΠΛΑΓΚΤΕΣ ΠΕΤΡΕΣ

Ύστερα οι Αργοναύτες έφτασαν στο βράχο των Σειρήνων. Οι Σειρήνες ήταν τέρατα με μορφή κοριτσιών, που με τη γλυκιά τους φωνή και με το τραγούδι τους καταγοήτευαν όσους περνούσαν από τα μέρη τους, τους μάγευαν και τους παράσερναν κοντά τους.

Από μακριά ο αγέρας έφερνε στ' αυτιά των παλικαριών το γλυκό τραγούδι των τεράτων, που ήταν αδύνατο να μη σταματήσει κανείς και, με κομμένη ανάσα, να τ' ακούσει. Την ίδια όμως στιγμή ο Ορφέας θυμήθηκε τα μάγια και της δικής του φωνής. Με τ' αέρινά του δάχτυλα που κινούνταν με αξεπέραστη άνεση πάνω στις χορδές της λύρας του, άρχισε να παίζει μια θεσπέσια, υπερκόσμια μουσική, που σκέπασε το τραγούδι των Σειρήνων. Τα τέρατα, αντί να γοητεύσουν, γοητεύτηκαν από τη θεϊκή τέχνη του Ορφέα. Κι ενώ άπλωναν πριν τα χέρια και καλούσαν κοντά τους τα παλικάρια της Αργώς, με την επίδραση της μουσικής του Ορφέα έφυγαν άπρακτες.

Έπειτα έφτασαν στον τόπο όπου κατοικούσαν η Σκύλλα και η Χάρυβδη, τα δυο φοβερά τέρατα που κατασπάραζαν τους περαστικούς, από τον τόπο τους, ναυτικούς. Η Σκύλλα ήταν κόρη της Εκάτης και ζούσε σε μια σπηλιά ενός απότομου βράχου. Η Χάρυβδη ήταν κόρη του Ποσειδώνα και της Γης. Ζούσε και αυτή ανάμεσα στ' απόκρημνα βράχια της θάλασσας και κατασπάραζε όποιον την πλησίαζε. Με τη βοήθεια όμως της θεάς Θέτιδας, της μάνας του ήρωα Αχιλλέα και των υπόλοιπων σαράντα εννιά αδερφάδων της, των Νηρηίδων, η "Αργώ" κατάφερε να περάσει σώα και αβλαβής ανάμεσα από τα δύο εκείνα τέρατα.

Στη συνέχεια πέρασε ανάμεσα από τα νησιά "Πλαγκτές Πέτρες", που έχουν ένα επικίνδυνο στενό. Κι εδώ η Θέτιδα με τις Νηρηίδες βοήθησαν στο πέρασμα. Έπειτα έφθασαν στην Τρινακρία, όπου υπήρχαν τα βόδια του Ήλιου, που αργότερα οι σύντροφοι του Οδυσσέα, χωρίς αυτός να το γνωρίζει, θα τα έτρωγαν, με αποτέλεσμα να δεχτούν σκληρή τιμωρία: να χαθούν όλοι από τρικυμία, εκτός από τον ίδιο τον Οδυσσέα, που, θαλασσοδαρμένος, έφτασε στο νησί της Καλυψώς, την Ωγυγία. Οι Αργοναύτες άκουγαν τα μουγκανητά των βοδιών του θεού, μα δεν τους ενδιέφερε ν' αποβιβαστούν στο νησί του Ήλιου.

ΓΑΜΟΣ ΤΟΥ ΙΑΣΟΝΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΔΕΙΑΣ

Γρήγορα άφησαν πίσω τους τη Σικελία και έφτασαν στο νησί των Φαιάκων, στη σημερινή Κέρκυρα (που τότε έφερε την ονομασία Μάκρις ή Δρεπάνη, από το σχήμα της, που μοιάζει πάρα πολύ με δρεπάνι). Εκεί βασίλευε ο γιος του Ναυσίθοου Αλκίνοος. Ο Ναυσίθοος καταγόταν από θεϊκή γενιά· ήταν γιος του Ποσειδώνα. Ο λαός τον οποίο εξουσίαζε ο Αλκίνοος, οι Φαίακες, ήταν ειρηνικός και φιλόξενος. Με προθυμία υποδέχτηκαν όλοι τους τα παλικάρια. Η Μήδεια, όταν με τον Ιάσονα έφτασαν στο βασιλικό παλάτι, έπεσε στα πόδια της βασίλισσας Αρήτης και την παρακάλεσε να τη βοηθήσει. Σύμφωνα με το έθιμο εκείνης της εποχής, όποιος παρακαλούσε κάποιον να τον βοηθήσει, ακολουθώντας ορισμένους τύπους (όπως π.χ. γονάτισμα και πιάσιμο του γόνατος του άλλου κλπ.), τον δέσμευε ηθικά. Έτσι έγινε και τώρα. Η Μήδεια, εκλιπαρώντας την Αρήτη, θα ανάγκαζε την τελευταία να βοηθήσει με κάθε τρόπο.

Στο μεταξύ κατέφτασαν στο νησί καράβια του Αιήτη από την Κολχίδα, με στρατό και ζήτησαν από τον Αλκίνοο να παραδώσει τη Μήδεια στον πατέρα της. Ο σοφός βασιλιάς τους απάντησε τότε ότι σκόπευε να την παραδώσει με ένα μονάχα όρο: ότι δε θα είχε ήδη παντρευτεί τον Ιάσονα. Την απάντηση αυτή του Αλκίνοου την έκανε γνωστή κρυφά στο ζευγάρι η Αρήτη, που είχε ηθική υποχρέωση να βοηθήσει τους δυο νέους. Για να μην πέσει λοιπόν στα χέρια του πατέρα της, γιόρτασε τους γάμους της με τον Ιάσονα η Μήδεια στη σπηλιά της Μάκριδας, της Νύμφης του νησιού, την ίδια νύχτα που πήρε την είδηση από την καλοπροαίρετη βασίλισσα.

Μέσα στη σπηλιά της Νύμφης ετοιμάστηκε η "νυφική παστάδα", το νυφικό κρεβάτι της Μήδειας και απάνω του απλώθηκε το χρυσόμαλλο δέρας, που έβγαζε μια χαρακτηριστική ανταύγεια, σαν να ήταν φωτιά που έκαιγε μέσα στη νύχτα. Η Ήρα, που συμπαθούσε πολύ τον Ιάσονα, έστειλε μια συντροφιά από Νύμφες στολισμένες με πολύχρωμα λουλούδια, για να δώσουν μια ιδιαίτερη λαμπρότητα στο χαρμόσυνο γεγονός. Άλλωστε, σαν θεά του γάμου που ήταν, επιθυμούσε αυτός ο δεσμός της ψυχής των δυο νέων να γίνει στέρεος και αδιάσπαστος και γι' αυτόν το λόγο θα ήταν και μελλοντικά συμπαραστάτης και βοηθός τους.

Η ανταύγεια που σκορπούσε το χρυσόμαλλο δέρας περιέλουσε και τις εκλεκτές θεές και ξεσήκωσε μέσα τους τον πόθο. Ντράπηκαν όμως και δεν τόλμησαν ν' ακουμπήσουν με το χέρι τους το δέρας, για ν' απολαύσουν στην ψυχή τους την ηδονή της αγάπης των δυο νέων, που θα γινόταν σε λίγο σαρκικός έρωτας. Οι νεόνυμφοι, εκστασιασμένοι από τη θεσπέσια λύρα του Ορφέα και το γλυκό γαμήλιο τραγούδι των παλικαριών, που φορούσανε στεφάνι στο κεφάλι, νόμιζαν ότι βρίσκονταν στην Ιωλκό, στο παλάτι του Αίσονα και όχι σε μια φτωχική σπηλιά Νύμφης. Ονειρεύονταν ένα γάμο αντάξιο της βασιλικής τους καταγωγής, με όλη τη λαμπρότητα και επισημότητα που το έθιμο απαιτούσε, μα ήταν ακόμα πολύ μακριά από την Ιωλκό, την πατρίδα του Ιάσονα.

Η στρατιά του Αιήτη έφυγε άπρακτη, μετά από την άρνηση του Αλκίνοου να παραδώσει τη Μήδεια και η "Αργώ" ξεκίνησε κουβαλώντας το πιο ευτυχισμένο ζευγάρι και τους πιο ένδοξους συντρόφους του. Η ημέρα της επιστροφής στην πατρίδα πλησίαζε. Είχαν διανύσει πολλαπλάσια απόσταση από εκείνη που τους υπολείπονταν. Πέρασαν τόσους κινδύνους, υποβλήθηκαν τόσες δοκιμασίες, που δεν μπορούσαν παρά να πιστεύουν πια πως όπου νάναι θα ξημέρωνε η μέρα εκείνη που θα πατούσαν στο άγιο χώμα της πατρίδας τους, θ' αγκαλιάζονταν με τους δικούς τους ανθρώπους, ενώ οι τιμές και η δόξα όλων των Ελλήνων θα τους ανέβαζαν στα ουράνια. Θα έμπαιναν θριαμβευτές στο λιμάνι της Ιωλκού, κουβαλώντας το χρυσόμαλλο δέρας, που θα ήταν θεία ευλογία για την πόλη και όλη την περιοχή, αλλά παράλληλα και ικανοποίηση του δικαίου.

Γιατί ο Φρίξος δεν είχε φυσική του πατρίδα τη χώρα του γιου του Ήλιου, την αφιλόξενη Κολχίδα, αλλά την πόλη Άλω της Θεσσαλίας, της οποίας ιδρυτής ήταν ο πατέρας του Φρίξου, ο Αθάμας. Θα γύριζε λοιπόν το δέρας στον τόπο όπου δικαιωματικά ανήκε. Μα συνάμα ο Ιάσονας θα έπαιρνε το θρόνο που του ανήκε, γιατί ο θείος του Πελίας έπρεπε να του τον επιστρέψει, όπως είχε υποσχεθεί, με την πραγματοποίηση της επιχείρησης στην Κολχίδα και το αίσιο τέλος της.

ΑΠΟΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΛΙΒΥΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΗΛΑ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ

Η "Αργώ" εγκατέλειψε το φιλόξενο νησί Δρεπάνη (τη σημερινή Κέρκυρα) και άνοιξε πανιά με κατεύθυνση την Ιωλκό. Αλλά δυστυχώς τα βάσανα των Αργοναυτών δεν είχαν τελειωμό. Γιατί οι θύελλες έσπρωξαν το καράβι μέσα σε εννιά μέρες και εννιά νύχτες προς άλλη κατεύθυνση. Βρέθηκαν στη Λιβύη, στην άβαθη και επικίνδυνη Σύρτη.

Εκεί τα παλικάρια ένιωσαν έντονο τον κίνδυνο της λειψυδρίας και έπρεπε να βγουν σε αναζήτηση νερού. Περιπλανήθηκαν πολύ μέσα στην έρημο, στο ξερό, μονότονο τοπίο, όπου ο ήλιος έκαιγε την άμμο την ημέρα και την έκανε ανυπόφορη, μα τη νύχτα μια έντονη ψύχρα έφερνε ο αέρας, που νόμιζαν πως βρίσκονταν στο πέλαγος. Ήταν καταμεσήμερο, τα πόδια των παλικαριών δε βάδιζαν· κυριολεκτικά σέρνονταν. Η άμμος δυσκόλευε ακόμα πιο πολύ το περπάτημα. Τα χείλη τους ξεράθηκαν και έσκασαν, όπως η γη από την ξηρασία και την ανομβρία. Το στόμα τους στέγνωσε, η αναπνοή τους βαριά και το μυαλό τους θολό, τα μάτια τους ξέφωτα, ξεψυχισμένα.

Και τότε έγινε το θαύμα. Στον Ιάσονα παρουσιάστηκαν τρεις πανέμορφες θεές, σαν φαντάσματα μέσα στην έρημο. Ήταν οι κόρες του Ποσειδώνα και της Λιβύης. Τον συμβούλεψαν να κάνουν και αυτοί το ίδιο που έκανε η Μητέρα, η οποία τους κουβαλούσε πάνω της. Ήταν μια συμβουλή με προφητικό χαρακτήρα, που έπρεπε, με κόπο, να γίνει αντιληπτό το νόημά της. Μετά από πολλή σκέψη τα παλικάρια κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα: Όπως η μάνα τους τους σήκωσε πάνω της μέχρι να τους γεννήσει, έτσι και η "Αργώ" τους σήκωσε μέχρι τώρα. Άρα ήταν, κατά κάποιο τρόπο, η δεύτερη μάνα τους. Πήραν λοιπόν και εκείνοι το καράβι τους στους ώμους και το κουβάλησαν μέσα στην έρημο δώδεκα μερόνυχτα, ενώ η δίψα τους έγινε ακόμα πιο πολύ ανυπόφορη. Τελικά έφτασαν στη λίμνη Τριτωνίδα, στην επιφάνεια της οποίας απίθωσαν το φορτίο τους. Ύστερα έτρεξαν με λαχτάρα για να βρουν κάποια πηγή.

Ψάχνοντας, έφτασαν στον ιερό χώρο όπου βρίσκονταν τα μήλα των Εσπερίδων. Εκεί υπήρχε ένα παράξενο δέντρο, που έκανε χρυσά μήλα. Ένα φοβερό φίδι, ο Λάδωνας, είχε τοποθετηθεί φύλακας του δέντρου. Κατοικούσε στο κοίλωμα της μαύρης γης, που βρίσκεται στα δυτικά της Μεσογείου, πέρα στον Ωκεανό. Εκεί είχαν την κατοικία τους και οι προστάτριες του δέντρου, οι Εσπερίδες, θυγατέρες της Νύχτας. Πριν μια μέρα όμως εκεί είχε φτάσει ο Ηρακλής. Ο ήρωας, εκτελώντας έναν από τους δώδεκα άθλους του, σκότωσε το φίδι και πήρε τα μήλα των Εσπερίδων. Στη θέα των Αργοναυτών οι Εσπερίδες μεταμορφώθηκαν σε τρία δέντρα. Ξαναπήραν όμως την προηγούμενη κανονική μορφή τους και έδειξαν σ' αυτούς την πηγή που είχε ανοίξει ο Ηρακλής μ' ένα χτύπημα του ποδιού του στο βράχο. Δροσερό καθάριο νερό ανάβρυζε από τα σπλάχνα της γης.

Τα ξεψυχισμένα κορμιά των παλικαριών ξαναβρήκαν τη ζωή πίνοντας το θείο εκείνο δώρο. Αφού λοιπόν ήπιαν άφθονο νερό και γέμισαν τ' ασκιά τους για να έχουν απόθεμα, έπρεπε να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Έπρεπε να βρουν το δρόμο από τη λίμνη, όπου βρισκόταν η "Αργώ", προς τη θάλασσα. Σ' αυτή την κρίσιμη στιγμή τους βοήθησε ο θεός Τρίτωνας ο γιος του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Με την ανθρώπινη λοιπόν μορφή του παρουσιάστηκε στους Αργοναύτες και τους έδωσε ένα όστρακο, που αργότερα, όπως είπε, θα τους χρησίμευε. Το πήρε ο Εύφημος, γιος του Ποσειδώνα, με ευγνωμοσύνη και το κράτησε με περισσή έγνοια. Ύστερα ο Τρίτωνας, στην κανονική του μορφή (δηλαδή μισός άνθρωπος μισός ψάρι) έσπρωξε την "Αργώ" προς τη θάλασσα, δείχνοντας συνάμα και το δρόμο που οι Αργοναύτες δεν ήξεραν.

Αφού ευχαρίστησαν για τις ευεργεσίες του το θεό, τα παλικάρια άνοιξαν πανιά για τις ελληνικές θάλασσες.

Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΚΑ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΕΥΦΗΜΟΥ

Μετά από ήρεμο ταξίδι έφτασαν στην Κρήτη. Εκεί όμως υπήρχε ένας Γίγαντας, ο χάλκινος Τάλως, που τρεις φορές την ημέρα γύριζε το νησί και δεν άφηνε κανέναν να πλησιάσει. Ο Γίγαντας αυτός είχε όμως μια τρωτή αρτηρία. Η Μήδεια με τ' ακαταμάχητα μάγια της παγίδεψε το τέρας και με ματιές σπινθηροβόλες, γεμάτες εχθρικότητα και μίσος, το γήτεψε και το υπνώτισε, με αποτέλεσμα να πέσει και να σκιστεί ξαφνικά από μια μυτερή πέτρα ο αστράγαλός του, όπου κρυβόταν η τρωτή του αρτηρία. Το αίμα τότε άρχισε να τρέχει σαν ποτάμι και σε λίγο το τέρας σωριαζόταν με μεγάλο γδούπο.

Έτσι, αφού αποβιβάστηκαν στο νησί, έχτισαν, ευγνωμονώντας τους θεούς, βωμούς στον Ποσειδώνα και στον Τρίτωνα και ένα ναό στη μινωική Αθηνά, που ήταν η προστάτιδα θεά της περιοχής. Και αφού συνέχισαν το ταξίδι τους έφτασαν σ' ένα σύμπλεγμα ελληνικών νησιών. Μα ήταν τότε τόσο πυκνό το σκοτάδι και ο ουρανός τόσο άναστρος, που δεν ήξεραν αν ταξίδευαν στον επάνω κόσμο ή στο σκοτεινό βασίλειο του Άδη. Μέσα στην άγρια εκείνη νύχτα νόμισαν πως θα χαθούν, φόβος μεγάλος τους κυρίεψε. Τότε ο Ιάσονας σήκωσε ψηλά τα χέρια του και, με δυνατή φωνή, επικαλέστηκε το θεό του φωτός, τον Απόλλωνα, που τον έλεγαν και Φοίβο, γιατί διαφέντευε τις ακτίνες του Ήλιου, τις ζωοδότρες.

Και ο θεός, που εισάκουσε τη θερμή του δέηση, έκανε την εμφάνισή του σ' ένα ερημονήσι, όπως ακριβώς άλλοτε στο εγκαταλειμμένο νησάκι Θυνιάδα, μετά από την περιπέτεια των παλικαριών στις "γαλάζιες πέτρες". Τότε, σ' εκείνο το ερημονήσι, ο θεός κρατούσε τ' ασημένιο τόξο του στο αριστερό του χέρι. Τώρα κρατούσε το τόξο του με το δεξί του χέρι και έστεκε σ' έναν από τους δυο μαύρους βράχους, που λέγονταν Μελάντιοι, γιατί εκεί είχε σταθεί κάποιος άνθρωπος με μαύρη μορφή.

Καθώς ο θεός έλαμπε από ένα υπερκόσμιο, αχνόφεγγο φως, τα παλικάρια αντίκρισαν ένα πολύ μικρό νησί, όπου αποβιβάστηκαν. Την ίδια στιγμή ο ουρανός φωτίστηκε από το γλυκό φως της αυγής, που έσταξε βάλσαμο ελπίδας στις τρομοκρατημένες ψυχές τους και τους έδωσε τη βεβαιότητα πως ταξιδεύουν στον απάνω κόσμο, της χαράς, του αγώνα και της προσδοκίας, σ' αντίθεση με τον Κάτω Κόσμο της λύπης, της απραγίας και της απελπισίας. Στο θεό λοιπόν που διέλυσε τα σκοτάδια της νύχτας από τη γη και τα σκοτάδια της αμφιβολίας και του φόβου από την ψυχή τους, έφτιαξαν τα παλικάρια ένα βωμό σ' ένα σκιερό άλσος και ονόμασαν τον Απόλλωνα "Αιγλήτη", δηλαδή φωτοβόλο, γιατί σκόρπισε την αίγλη του φωτός του γύρω του.

Επίσης ονόμασαν το νησί, όπου ο θεός έκανε την εμφάνισή του, "Ανάφη", δηλαδή φωτεινό. Έπειτα έκαναν εκεί ένα πανηγύρι προς τιμή του "Αιγλήτη Απόλλωνα", όπου διασκέδασαν, ξεχνώντας για λίγο τις πίκρες και τα βάσανά τους.

Το ίδιο βράδυ που πλάγιασαν να κοιμηθούν, ο Εύφημος είδε ένα παράξενο όνειρο, που τον εντυπωσίασε πολύ. Είδε τάχα ότι πήρε στο στήθος του το όστρακο που του χάρισε ο Τρίτωνας και ότι χόρτασε απ' αυτό γάλα. Έπειτα το όστρακο αυτό, τάχα, έγινε μια παρθένα με την οποία ο Εύφημος έσμιξε ερωτικά, αλλά ντράπηκε με τον εαυτό του για την πράξη του αυτή, γιατί βυζαίνοντας ο ίδιος πριν από λίγο το όστρακο, ήταν σαν να είχε βυζάξει τη σύντροφό του, ταυτίζοντας έτσι το ρόλο της μάνας και της συζύγου, πράγμα που θεωρούνταν ανόσιο, σύμφωνα με τους νόμους των θεών. Μα η νεαρή γυναίκα τον παρηγόρησε λέγοντάς του ότι αυτή η πράξη δεν έπρεπε να τον στενοχωρεί.

Του φανερώθηκε σαν κόρη του Τρίτωνα και της θεάς Λιβύης και τον παρακάλεσε να της δώσει για συντροφιά τις Νηρηίδες, για να κατοικήσει στη θάλασσα κοντά στην Ανάφη. Του είπε επίσης ότι σύντομα πάλι η ίδια θ' αναδυθεί στο φως του ήλιου, που θα είναι τόπος διαμονής των απογόνων του Εύφημου.

Αφού η "Αργώ" εγκατέλειψε την Ανάφη, ο Εύφημος διηγήθηκε τ' όνειρό του στον Ιάσονα και εκείνος τον συμβούλεψε να ρίξει στη θάλασσα το όστρακο. Ο Εύφημος έκανε καταπώς του είπε ο Ιάσονας. Και τότε από τα βάθη της θάλασσας ξεπρόβαλε ένα όμορφο νησί, που ονομάστηκε "Καλλίστη". Αργότερα το νησί αυτό πήρε την ονομασία "Θήρα", δηλαδή "κυνήγι", λόγω των άφθονων θηραμάτων που είχε. Σήμερα ονομάζεται Σαντορίνη. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού κατάγονταν από τη γέννα του Εύφημου.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ

Στη διαδρομή της προς την Ιωλκό η "Αργώ" σταμάτησε στην Αίγινα, για ανεφοδιασμό νερού. Επειδή όμως φυσούσε τότε πολύ ευνοϊκός άνεμος και τα παλικάρια δεν ήθελαν να χάσουν την κατάλληλη ευκαιρία, άρχισαν αγώνα δρόμου, για να κουβαλήσουν την απαραίτητη ποσότητα νερού από το νησί στο καράβι. Από τότε καθιερώθηκαν στην Αίγινα αγώνες δρόμου για κουβάλημα νερού, οι περίφημες "Υδροφορίες".

Με τον ούριο άνεμο το θεϊκό καράβι έφτασε επιτέλους στο πολυπόθητο λιμάνι απ' όπου κάποτε είχε ξεκινήσει για τη μεγάλη περιπέτεια προς την Κολχίδα. Τ' όνειρο έγινε πια πραγματικότητα, ο ασίγαστος πόθος τους, που είχε γίνει καμίνι στα στήθια τους και τους βασάνιζε τρομερά, τώρα πια θα γινόταν πράξη ζωής. Σε λίγο πατούσαν τα άγια χώματα της Ιωλκού και όλοι νόμιζαν πως τους ξεγελούσε ο πόθος τους για την επιστροφή στην πατρική γη και το μυαλό τους παράδερνε ανάμεσα στην αμφιβολία του όνειρου και στη βεβαιότητα της πραγματικότητας. Έβλεπαν τα γνωστά σε όλους τοπία, το γνωστό σκηνικό και δεν πίστευαν στα μάτια τους.

Έβλεπαν γνωστούς, συγγενείς και φίλους, που έτρεχαν με χαρά να τους υποδεχτούν και διερωτώνταν αν υπάρχουν όλα αυτά στ' αλήθεια ή αν ο θεός "Όνειρος", θέλοντας να τους ξεγελάσει, τους έστελνε στον ύπνο τους τέτοιες γλυκιές, μα απατηλές οπτασίες. Άκουγαν τις γνωστές φωνές, το κάλεσμα των αγαπημένων τους προσώπων και τα ξεφαντώματα της ξέφρενης χαράς τους και δεν πίστευαν στ' αυτιά τους. Γιατί στ' αυτιά τους ακόμα ηχούσε ο παφλασμός των κυμάτων και τ' άγριο μουγκρητό τους, καθώς μανιασμένα χτυπούσαν πάνω στα βράχια. Ακόμα ηχούσαν τα πλάνα τραγούδια των Σειρήνων, που τους καλούσαν στη συμφορά και το θάνατο. Ακόμα ηχούσαν στ' αυτιά τους τα μουγκανητά των βοδιών στο νησί του Ήλιου, που προκαλούσαν τον πόθο για την απόλαυση του κρέατός τους, ο οποίος συνάμα θα οδηγούσε στον αφανισμό των επίδοξων "θυτών".

Οι περιπέτειες, οι δοκιμασίες, οι κίνδυνοι, η μακροχρόνια παραμονή τους μακριά από την πατρίδα, είχαν δημιουργήσει μέσα τους έναν άλλο χαρακτήρα. Έμαθαν να ζουν με τον κίνδυνο, ν' αδερφώνονται με τ' αναπάντεχο, ν' απολαμβάνουν το εφήμερο και φευγαλέο, αφού δεν ήξεραν αν το αύριο θα ξημέρωνε γι' αυτούς. Έμαθαν, τέλος, να αγωνίζονται σκληρά για να πετύχουν τους ευγενικούς στόχους και οραματισμούς και κατανόησαν πως οι Μοίρες και οι θεοί βοηθούν και συμπαραστέκονται στους τολμηρούς, αν διαγνώσουν σ' αυτούς προθυμία και αποφασιστικότητα.

Ένας λαός ολόκληρος, άνδρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά είχαν ξεχυθεί στους δρόμους για να δουν το απίστευτο θαύμα. Τη θριαμβευτική επιστροφή του θεϊκού καραβιού με τους αθάνατους ήρωες, τα παλικάρια που, αψηφώντας το θάνατο, κατάφεραν το πιο απίστευτο, κάνοντας πράξη ό,τι άλλοι ούτε να σκεφτούν μπορούσαν. Αλλά δεν ήταν μονάχα η επιστροφή τους. Ήταν και η επιτυχία της επιστροφής του χρυσόμαλλου δέρατος στον τόπο όπου δικαιωματικά ανήκε. Η χαρά όλων ήταν απερίγραπτη. Αγκαλιάζονταν, φιλιούνταν οι συγγενείς, οι φίλοι, οι συντοπίτες, ενώ δάκρυα συγκίνησης έτρεχαν από τα μάτια τους.

Η χαρά αυτή, βέβαια, μετριάστηκε από το θλιβερό μαντάτο του χαμού δυο παλικαριών του πληρώματος, του κυβερνήτη της Αργώς Τίφη, που πέθανε κατά το ταξίδι προς την Κολχίδα, μετά το πέρασμα από τις Συμπληγάδες, και του Ύλα, που τον κράτησαν οι Νύμφες στις σπηλιές τους, όταν αυτός πήγε να πάρει νερό και, παρά τις επίμονες αναζητήσεις του Ηρακλή, τελικά δε βρέθηκε πουθενά.

Ένα τρελό, ξέφρενο, παλλαϊκό πανηγύρι ήταν όλη η πόλη της Ιωλκού. Θυσίες, φαγοπότι, χορός, μουσική, γέλια και ξεφαντώματα... Ακόμα και οι θεοί πήραν μέρος σ' αυτό το ξέσπασμα της χαράς και ιδιαίτερα η Αθηνά και η Ήρα, συμπαραστάτριες θεές. Έπρεπε όμως τα παλικάρια να μην ξεχάσουν και τον κύρη της θάλασσας, τον Ποσειδώνα, που δεν τους καραβοτσάκισε, όπως θα μπορούσε. Γι' αυτό αποφασίστηκε να του προσφερθεί το πιο πολύτιμο δώρο. Η "Αργώ", το καράβι που φιλοξένησε στο βασίλειό του. Τότε υπήρχε ένας φημισμένος ναός του θεού στον Ισθμό. Εκεί ομόφωνα αποφάσισαν τα παλικάρια ν' αφιερώσουν το γοργό σκαρί.

Ο Αίσονας όμως, ο πατέρας του Ιάσονα, απουσίαζε απ' αυτή την παλλαϊκή εκδήλωση. Ήταν κατάκοιτος, γέρος και ανήμπορος, σαν να περίμενε ν' ακούσει για την τύχη του γιου του και μετά να πεθάνει. Σαν να τον κρατούσε στη ζωή εκείνη η προσμονή. Ο Ιάσονας λυπήθηκε πολύ για τον πατέρα του και η αφοσιωμένη του Μήδεια, για μια ακόμη φορά, θέλησε να του συμπαρασταθεί. Επιστρατεύοντας όλες τις γνώσεις της γύρω από την τέχνη της μαγείας, η αθάνατη εγγονή του Ήλιου, κατάφερε να κάνει τον Αίσονα να ξανανιώσει. Τα τρεμάμενά του πόδια πάτησαν γερά στο χώμα, τα ξεθωριασμένα μάτια του ξανά σπινθηροβόλησαν γεμάτα δίψα για ζωή, τα χέρια του, που είχαν σχεδόν παραλύσει, κρατούσαν γερά το στήριγμά του, τον αγαπημένο του Ιάσονα και τη γυναίκα εκείνη, που άλλη όμοιά της δεν υπήρξε ποτέ στον κόσμο. Τη γυναίκα στην οποία χρωστούσε τη ζωή του και την επιτυχία του ο γιος του και οι σύντροφοί του, αλλά και ο ίδιος, που, ενώ ήταν έτοιμος για το αιώνιο ταξίδι το χωρίς επιστροφή, τώρα ατένιζε με αισιοδοξία τη ζωή.

Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΛΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΗΔΕΙΑ

Αλλά και ο Πελίας είχε, στο μεταξύ, γεράσει πολύ. Η Μήδεια πέρασε μπροστά από τα μάτια της όλα τα κακά, που αυτός διέπραξε στην οικογένειά του αγαπημένου της. Άρπαξε το θρόνο από το νόμιμο κάτοχό του, τον αδερφό του τον Αίσονα, έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή του Ιάσονα και έσπρωξε στο θάνατο το μικρότερο αδερφό του τελευταίου. Επιπλέον θα έπρεπε τώρα -σύμφωνα με την αρχική συμφωνία ανάμεσα στον Πελία και τον Ιάσονα- να πάρει ο πρώτος το χρυσόμαλλο δέρας, για να παραχωρήσει, σαν αντάλλαγμα, το θρόνο.

Μα η Μήδεια το θεωρούσε άδικο αυτό. Να καρπωθεί κάποιος που δε συμμετείχε σε κανέναν από τους κινδύνους, ένα αγαθό που κάποιος άλλος, για να τ' αποχτήσει, έθεσε σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα τόσο τη δική του, όσο και των συντρόφων του. Μέσα στα στήθια της φούντωσε ξαφνικά η οργή και ο πόθος της για εκδίκηση.

Ήθελε να πληρώσει με τη ζωή του ένας άδικος και σκληρός άνθρωπος, που, για να ικανοποιήσει το πάθος της αρχομανίας του, δε λογάριασε ούτε τους νόμους των θεών, ούτε το δίκιο των ανθρώπων, ούτε το δεσμό αίματος που τον συνέδεε με τους ανθρώπους που θέλησε ν' αδικήσει. Προσποιήθηκε λοιπόν ότι προσφέρεται να βοηθήσει και τον Πελία -όπως έγινε με τον Αίσονα- να αποχτήσει το σφρίγος, τη δύναμη και την αντοχή της νεότητάς του. Πλησίασε λοιπόν τις τέσσερις κόρες του γερο βασιλιά και προσπάθησε να τις πείσει ότι έπρεπε να του κάνουν τα μάγια του ξανανιώματός του, που αυτή θα τους υποδείκνυε. Αλλά, επειδή αυτές ήταν δύσπιστες και αναποφάσιστες, για να τις πείσει, έσφαξε ένα γέρικο κριάρι, το έκανε μικρά μικρά κομμάτια και το έβαλε μέσα σε μια χύτρα για να βράσει. Με τα τεχνάσματα όμως που αυτή κάτεχε, έκανε ν' αναπηδήσει μέσα από τη χύτρα ένα νέο, ζωντανό πρόβατο.

Τότε οι τρεις από τις τέσσερις κόρες του Πελία, μένοντας έκθαμβες από τις ικανότητες της μάγισσας, πείστηκαν να κάνουν στον πατέρα τους ό,τι έκανε η Μήδεια με το γέρικο πρόβατο. Μόνο η Άλκηστη είχε τις επιφυλάξεις της και δεν ήθελε με κανένα τρόπο να εφαρμόσει στον πατέρα της τέτοια τεχνάσματα. Φοβόταν το σκοτεινό πρόσωπο της ξενόφερτης μάγισσας. Διαισθανόταν πως η γυναίκα εκείνη, όχι μόνο δεν είχε την πρόθεση να βοηθήσει τον πατέρα της, αλλ' απεναντίας ότι επιδίωκε την καταστροφή του.

Μάταια όμως η Άλκηστη προσπάθησε ν' αποτρέψει τις αδερφές της ν' αφεθούν στα παραπλανητικά τεχνάσματα της Μήδειας. Εκείνες, απτόητες, έσφαξαν και κομμάτιασαν τον πατέρα τους και έριξαν τα κομμάτια του στη χύτρα, για να βράσουν. Μάταια όμως περίμεναν να ξεπηδήσει από τη χύτρα ένας νέος, ξανανιωμένος Πελίας.

Τα μάγια δεν έπιασαν. Η Μήδεια δεν έδωσε στις τρεις αδερφές το τελετουργικό (μαγικά λόγια και μαγικές κινήσεις) που έπρεπε να εφαρμοστεί παράλληλα με την ίδια την πράξη του βρασίματος των κομματιών του σώματος. Έτσι η μάγισσα έδειξε το άλλο της πρόσωπο, της εκδικητικότητας, παράλληλα όμως ένας άδικος βασιλιάς πλήρωνε με τη ζωή του τις άνομες πράξεις του.

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΑΣΟΝΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΔΕΙΑΣ ΣΤΗ ΚΟΡΙΝΘΟ

Μετά απ' αυτή την πράξη της εκδίκησης ο Ιάσονας δεν ήθελε να μείνει στο θρόνο της Ιωλκού. Ένιωθε ντροπή για την ύπουλη, σατανική πράξη της γυναίκας του. Ντρεπόταν το λαό της Ιωλκού, γιατί δεν περίμενε να πάρει από τον Πελία το θρόνο με ειρηνικό τρόπο, σύμφωνα με τη συμφωνία που είχε γίνει από την αρχή ανάμεσά τους, αλλά με τον πιο σκληρό και απάνθρωπο τρόπο, που έκανε να νιώθουν φρίκη ακόμα και οι ίδιοι οι θεοί. Γιατί τέτοιες φρικιαστικές πράξεις δεν τις ανέχονταν ούτε ακόμα και οι θεοί, που ήταν, κατά κάποιο τρόπο, συνηθισμένοι να βλέπουν διαχρονικά την αγριότητα, τη σκληρότητα και βαναυσότητα των ανθρώπων σ' όλη τους την ένταση.

Είναι γνωστή η τιμωρία των θεών που επέβαλαν στον Τάνταλο (που τον καταδίκασαν στον Άδη να πεινά, αλλά να μην μπορεί να κόψει τους καρπούς του δέντρου που ήταν πάνω από το κεφάλι του, γιατί τα κλαδιά απομακρύνονταν, και να διψά, αλλά να μην μπορεί να πιεί, γιατί επίσης η πηγή ξεμάκραινε από κοντά του). Κι αυτό γιατί τόλμησε να σφάξει το γιο του Πέλοπα και να τον μαγειρέψει, για να καταλάβει, σε δείπνο που παρέθεσε στους θεούς, αν αυτοί μπορούσαν να αντιληφθούν τι τους προσφερόταν για φαγητό.

Αλλά οι θεοί -εκτός της Δήμητρας, που ήταν στενοχωρημένη για την αρπαγή από τον Πλούτωνα της κόρης της Περσεφόνης- κατάλαβαν τι είχε κάνει ο Τάνταλος και δεν έφαγαν το βρασμένο παιδί του, που το ανάστησαν.Ο Ιάσονας ντρεπόταν ακόμα και το γιο του Πελία Άκαστο, που, αν και ο πατέρας του είχε αντιταχθεί στη συμμετοχή του στην Αργοναυτική εκστρατεία, εκείνος πήρε μέρος σ' αυτή, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες στον αγώνα. Γι' αυτό ο Ιάσονας προτίμησε ν' αφήσει το θρόνο της Ιωλκού στον Άκαστο και ν' αποσυρθεί με τη Μήδεια στην Κόρινθο.

Γιατί από όλες τις πόλεις της στερεάς Ελλάδας μόνο αυτή ανήκει στη δικαιοδοσία του θεού Ήλιου, πράγμα που σήμαινε ότι αποτελούσε νόμιμη κληρονομιά της Μήδειας, αφού ήταν εγγονή του. Πράγματι, οι Κορίνθιοι ανέκαθεν τιμούσαν το θεό Ήλιο ως το μεγαλύτερο απ' όλους τους άλλους θεούς. Ιερή περιοχή, αφιερωμένη στον Ήλιο ήταν η κορυφή του Ακροκόρινθου, που ορθωνόταν επιβλητική πάνω από την πόλη. Όμως ο θεός παραχώρησε αργότερα τον Ακροκόρινθο στην Αφροδίτη.

Η γυναίκα του Ήλιου Αντιόπη είχε γεννήσει στον Ακροκόρινθο τα δυο της παιδιά: τον Αιήτη, τον πατέρα της Μήδειας, και τον Αλωέα. Ο τελευταίος πήρε από τον Ήλιο, σαν δώρο, τη χώρα που βρίσκεται κάτω από τον Ασωπό ποταμό, ενώ ο πρώτος την Κόρινθο. Τον τοποτηρητή του Αιήτη στην Κόρινθο τον ονόμαζαν Βούνο. Πάνω στο ύψωμα, που είχε την ονομασία "Βούνος", ήταν χτισμένος ένας επιβλητικός ναός, αφιερωμένος στην Ήρα, της Βουνίας Ήρας, όπως την ονόμαζαν οι Κορίνθιοι.

Εκεί έστελναν οι ντόπιοι κάτοικοι για υπηρεσία στο ναό εφτά αγόρια και εφτά κορίτσια, όσα έστελναν και οι Αθηναίοι στο Μινώταυρο της Κνωσού, στην Κρήτη. Αυτά τα παιδιά, αφού έμεναν όλο το χρόνο στο ναό, σαν σ' εξορία, απομονωμένα από τον υπόλοιπο κόσμο, τα μοιρολογούσαν και τα θυσίαζαν στο τέλος, για να εξευμενίσουν τάχα τους εξοργισμένους υποχθόνιους θεούς.

Στην πιο ψηλή, λοιπόν, κορφή του Ακροκορίνθου η Μήδεια ίδρυσε ένα ναό και τον αφιέρωσε στην Αφροδίτη. Η ίδια όμως πρόσφερε υπηρεσίες στο ναό της Ήρας, όπως στην πατρίδα της την Αία υπηρετούσε στο ναό της Εκάτης.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΙΑΣΟΝΑ

Κάποτε ο Δίας επιθύμησε να σμίξει ερωτικά μαζί της, όπως έκανε, άλλωστε, με τόσες άλλες γυναίκες, που αυτός ερωτευόταν. Μα η Μήδεια αρνήθηκε, σαν ιέρεια της Ήρας. Γι' αυτό η θεά της υποσχέθηκε ότι θα έκανε αθάνατα τα παιδιά που θα γεννούσε από τον Ιάσονα. Εφτά γιους και εφτά κορίτσια απέκτησε λοιπόν η Μήδεια και, θέλοντας, κατά την υπόσχεση της Ήρας, να τα κάνει αθάνατα, τα πήρε στο ναό, όπου τα υπέβαλε σε ορισμένες δοκιμασίες.

Μα ο Ιάσονας, που κάτι υποψιαζόταν για τις ακατονόμαστες τελετουργίες της, την έπιασε "επ' αυτοφώρω". Ήταν μια παρόμοια προσπάθεια με εκείνες της Δήμητρας στην Ελευσίνα που ήθελε να κάνει αθάνατο τον Δημοφώντα ή της Θέτιδας, που προσπάθησε να κάνει το ίδιο στο μικρό Αχιλλέα. Όπως λοιπόν ο Πηλέας, που έπιασε "επ' αυτοφώρω" τη Θέτιδα να προσπαθεί να βουτήξει σε ζεματιστό νερό τον Αχιλλέα για να τον κάνει τάχα αθάνατο, ψυχράθηκε μαζί της τόσο πολύ, ώστε αργότερα οι δυο σύζυγοι να χωρίσουν, έτσι και ο Ιάσονας, μετά από την αποκάλυψη των δοκιμασιών στις οποίες υπέβαλλε τα παιδιά τους, αποστράφηκε τόσο πολύ τη Μήδεια, που ήθελε να την εγκαταλείψει.

Μάταια του δικαιολογήθηκε εκείνη. Παρόλο που λίγο αργότερα η πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος έδειξε για μιαν ακόμη φορά την αγάπη της, κάνοντάς τον ξανά νέο, εκείνος ξέχασε όλες τις ευεργεσίες της και την εγκατέλειψε για την καρδιά μιας άλλης. Ίσως οι τελετουργικές πράξεις μαγείας που υπέβαλλε τα παιδιά της η Μήδεια και οι οποίες έγιναν αντιληπτές τυχαία από τον Ιάσονα, ν' απετέλεσαν γι' αυτόν το πρόσχημα και την ευτελή δικαιολογία για να παντρευτεί τη Γλαύκη, την όμορφη κόρη του βασιλιά της περιοχής Κρέοντα.

Ο Κρέοντας, μάλιστα, γνωρίζοντας τις ιδιαίτερες επιδόσεις της Μήδειας στη μαγεία και φοβούμενος μήπως αυτή δημιουργήσει προβλήματα στο ζευγάρι, έδωσε εντολή να εξοριστεί αμέσως.

Οι εξευτελισμοί λοιπόν και οι ταπεινώσεις της ξεχείλισαν το ποτήρι. Η αχαριστία, που φτάνει στα όρια της αναλγησίας, από το σύζυγό της στον οποίο πολλές φορές χάρισε τη ζωή, τραυμάτισε ανεπανόρθωτα την περηφάνια της. Έτσι, ο έρωτάς της προς αυτόν έγινε αποστροφή, η αφοσίωσή της μετατράπηκε σε αγανάκτηση, που ήθελε ικανοποίηση. Όπως η ίδια υπέφερε εξαιτίας του, έτσι κι εκείνος έπρεπε να υποφέρει εξαιτίας της. Συνέλαβε λοιπόν ένα ασύγκριτο για την πρωτοτυπία του σατανικό σχέδιο.

Για να πονέσει διπλά ο άπιστος σύζυγος, έπρεπε να μη χάσει ο ίδιος τη ζωή του, αλλά να μείνει στη ζωή για να υποφέρει βλέποντας να χάνονται τα πρόσωπα που αυτός περισσότερο αγαπούσε και στην προκειμένη περίπτωση τα πρόσωπα αυτά ήταν η καινούρια του σύζυγος και τα παιδιά του από τον πρώτο γάμο. Προσποιούμενη λοιπόν τη μεγαλόψυχη, έστειλε να παρακαλέσει τον Ιάσονα να της επιτρέψει να στείλει με τα παιδιά της δώρα στη νύφη. Ανυποψίαστη εκείνη, δέχτηκε.

Ετοίμασε λοιπόν ένα ωραίο φόρεμα για τη νύφη κι έριξε διάφορα φάρμακα, φτιαγμένα από μαγικά βότανα, στην επιφάνεια που θα ερχόταν σ' επαφή με το σώμα. Ετοίμασε επίσης και ένα στεφάνι για το βασιλιά Κρέοντα, που το άλειψε με τα ίδια μαγικά φάρμακα. Τα καταστροφικά δώρα έστειλε στους αποδέκτες τους με δυο από τα αγόρια της, τον Μέρμερο και τον Φέρη.

Μόλις ο βασιλιάς και η κόρη του φόρεσαν "τα γαμήλια δώρα" της πανούργας μάγισσας, άρχισαν να σφαδάζουν από τον πόνο. Τα μαγικά φάρμακα κόλλησαν το φόρεμα και το στεφάνι με το δέρμα, με αποτέλεσμα, εάν τα θύματα επιχειρούσαν να βγάλουν από πάνω τους τα εργαλεία εκείν, του θανάτου, να νιώθουν αφόρητους πόνους, αφού έπρεπε μαζί μ' αυτά να βγει και το δέρμα τους. Η δύστυχη Γλαύκη, για να βρει κάποια ανακούφιση από το κάψιμο της σάρκας της, μπήκε στο νερό μιας πηγής και από τότε η πηγή αυτή, που βρίσκεται κοντά στην αγορά της Κορίνθου, ονομάζεται πηγή της Γλαύκης.

Σιγά σιγά, μαρτυρικά, πεθαίνοντας τα πρόσωπα που άμεσα σχετίζονταν με την καινούρια ζωή που επιχείρησε να κάνει ο Ιάσονας, ήταν επόμενο αυτός να πονέσει, πράγμα που, άλλωστε, επιζητούσε η Μήδεια. Μα δεν αρκέστηκε σ' αυτή την τιμωρία ο πληγωμένος εγωισμός της. Έφτασε σε τέτοιο βαθμό εκδικητικότητας, που αποφάσισε να θυσιάσει και τα παιδιά της, για να κάνει τον Ιάσονα να πονέσει. Τα έπνιξε όλα με τα ίδια της τα χέρια!

Αφού λοιπόν σκότωσε τα παιδιά της η Μήδεια, φόρτωσε τα πτώματά τους σ' ένα αμάξι, που το έσερναν δυο μεγάλα δυνατά φίδια -δώρο του θεού Ήλιου- και ηνίοχός του ήταν ένας υποχθόνιος "δαίμονας", ο "Οίστρος", δηλαδή η "μανία" που έχει σαν μαλλιά φίδια. Στη συνέχεια τα έφερε στην ιερή περιοχή της Βουνίας Ήρας (όπου ήταν ιέρεια) και εκεί τα έθαψε με τα ίδια της τα χέρια, για να μπορέσουν, έτσι, μελλοντικά να συμμετέχουν και αυτά στη μυστική λατρεία της θεάς.

Έπειτα προφήτεψε το τέλος της ζωής του Ιάσονα. Θα ερχόταν εκεί όπου αυτός είχε αφιερώσει στο θεό την "Αργώ". Και πραγματικά. Πικραμένος από τη συμπεριφορά της Μήδειας, μετανιωμένος για την επιπολαιότητά του και την αγνωμοσύνη του, κατάκοπος από τα βάσανά του, πήγε κάποια μέρα να δει ό,τι πια του έμεινε ζωντανό που αγαπούσε. Οι γονείς του είχαν ήδη πεθάνει, ο μικρότερός του αδερφός ήταν ήδη σκοτωμένος από το θείο του Πελία, όταν αυτός επέστρεψε από την Κολχίδα, η γυναίκα του Γλαύκη και ο πεθερός του πέθαναν με τον πιο φριχτό θάνατο, όπως επίσης και τα παιδιά του, από το χέρι της προηγούμενης γυναίκας του, η οποία, για να τον εκδικηθεί, έφτασε στα όρια της παραφροσύνης.

Τώρα πια δεν του έμεινε κανένα αποκούμπι, παρά μονάχα η "Αργώ". Το καράβι, που το ένιωθε αναπόσπαστο κομμάτι από τη ζωή του, συνέχεια του εαυτού του. Μέσα στην άγρια μοναξιά του, η μόνη του παρηγοριά ήταν αυτό. Μιλούσε μαζί του, του διηγούνταν τα βάσανά του, την αβάσταχτη ζωή του, που χωρίς νόημα κουβαλούσε, σαν ένα σακί με άχρηστα αντικείμενα. Ήταν ένας ξεπεσμένος ήρωας, αποδιωγμένος από τον ίδιο του τον εαυτό, από τ' ανεπανόρθωτα λάθη του, που τον εξόρισαν οριστικά από τ' όμορφο βασίλειο της ευτυχίας. Πώς έμοιαζε η μοίρα του με εκείνη του καραβιού! Το ασύγκριτο θαύμα της τεχνολογίας, το πιο ελαφρύ, στέρεο και γρήγορο σκαρί, που πρώτο πέρασε τις Συμπληγάδες, το φόβο και τον τρόμο των ναυτικών, και έφερε στην Ελλάδα το χρυσόμαλλο δέρας, κείτονταν παροπλισμένο, άχρηστο, μακριά από το φυσικό του χώρο, και σάπιζε.

Έτσι και ο ίδιος ένιωθε, άχρηστος, να σαπίζει. Τι και αν η Μήδεια τον ξανάνιωσε; Με τις πράξεις της τον ξαναγέρασε. Κάτω από τον καυτό ήλιο του μεσημεριού, ένιωσε τόσο κουρασμένος, που δεν άντεξε· ξάπλωσε στον ίσκιο του καραβιού. Εκεί λοιπόν, στο ναό του Ποσειδώνα, στον Ισθμό, όπου αφιέρωσε την αγάπη της ζωής του που ποτέ δεν τον πρόδωσε μ' όσα λάθη και αν αυτός έκανε, τον βρήκε ο θάνατος, καθώς ένα δοκάρι του καραβιού τον χτύπησε στο κεφάλι.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η Μήδεια, ωστόσο, δεν άργησε στη θέση ενός πεθαμένου της έρωτα ν' αφήσει ν' αναστηθεί ένας καινούριος. Ο Αιγέας, βασιλιάς της Αθήνας, στο δρόμο του από το μαντείο των Δελφών προς τον Πιτθέα της Τροιζήνας, συνάντησε τη Μήδεια και τη ζήτησε σε γάμο. Από το γάμο της με τον Αιγέα απέκτησε ένα γιο, τον Μήδο.

Η Μήδεια έζησε με τον Αιγέα γαλήνια και ευτυχισμένα μέχρι που ήρθε στην Αθήνα ο Θησέας και πήρε την εξουσία. Δεν προσπάθησε, παρόλο που μπορούσε, να εμποδίσει το φιλόδοξο νέο να πάρει το θρόνο. Πήρε το γιο της και έφυγε στην Ασία, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα και έζησε για πάντα, αφού ήταν αθάνατη. Από τη γενιά της γεννήθηκε το έθνος των Μήδων.